Kimyo (5110500-Geografiya o’qitish metodikasi ta’lim yо‘nalishi talabalari uchun о‘quv qо‘llanma)

Yechish.
Avvalo xosil qilingan 0,4644 г BaSO
4 
tarkibidagi Ва
2+ 
(uning atom 
massasi 137,4 g ) ioni miqdorini xisoblaymiz. 
233,40г BaSO
4
tarkibida – 137,40 гВа
2+
bor 
0,4644 г BaSO
4
tarkibida – х г Ва
2+
bor. 
Analiz uchun olingan sof Ba Cl
2
·2H
2
O тarkibidagi Ва
2+
ionining protsent 
miqdorini xisoblaymiz. 
0,4872 г toza Ba Cl
2
·2H
2
O 100% tashkil etadi. 
0,2733 г toza Ba Cl
2
·2H
2
O х % ni tashkil etadi. 
Demak, sof BaCl
2
·2H
2
O tarkibida 56,09 protsent bariy mavjud ekan. 

---

Agar aniqlanayotgan element yoki ion olingan namuna xolida emas, balki 
boshqa xolatda aniqlanayotgan bo’lsa, tortma analizdagi natijalarni xisoblashlar 
paytida qayta xisoblash faktorlardan foydalaniladi. Qayta xisoblash faktori F
aniqlanadigan modda atom (yoki molekulyar) massasini cho’kmadagi moddaning 
molekulyar massasiga nisbati bilan aniqlanadi. 
Aniqlanadigan moddaning atom ( yoki molekulyar) massasi 
F = 

CHo’kmadagi moddaning molekulyar massasi 
Qayta xisoblash faktori 1 g cho’kmadagi aniqlanayotgan moddadan kancha 
borligini Ko’rsatadi. Konkret xollar uchun qayta xisoblash faktori quyidagicha 
topiladi: 
Aniqlan
ayotgan 
element yoki 
birikma 
Ва 
Fe 
FeO 
MgO 
Xosil qilingan
cho’kma 
(tortiladigan shakl)
ВаSO
4
Fe
2
O
3
Fe
2
O
3
Mg
2
P
2
O
7
Qayta 
xisoblash faktori 
A-
Ba
| M
4
ВаSO
2A 
Fe
| 
M
3
2
O
Fe
2M 
FeO
|
M
3
2
O
Fe
2M
MgO 
|
M
7
2
2
O
P
Mg
Bariy aniqlanayotgan bo’lsa, cho’kma va tarozida tortiladigan namuna 
ВаSO
4 
formulaga ega bo’lsa, qayta xisoblash faktori ya‘ni analitik ko’paytuvchi 
quyidagicha topiladi: 
5887
,
0
40
,
233
40
,
137
4



BaSO
Ва
М
А
Ф
Qayta xisoblash faktorining qiymati spravochniklarda berilgan. 
Analiz natijalarini hisoblashda qayta hisoblash faktorini qiymati inobatga 
olingan tayyor formuladan foydalaniladi: 
%
100
%



а
в
Ф
х
Bunda: 
a- tekshirilayotgan modda tortimi massasi, g 
b- tortiladigan namuna massasi, g 
f- qayta xisoblash faktori 

---

Ushbu formuladan hamda 2 misolda keltirilgan ma‘lumotlardan 
foydalanib Ba Cl
2
·2H
2
O tarkibidagi bariyni protsent miqdorini xisoblab topish 
mumkin: 
%
09
,
59
%
100
4872
,
0
4644
.
0
5887
,
0
%
100
%







а
в
Ф
х
Demak, tayyor formuladan foydalanilganda xisoblash ancha osonlashadi.
Analiz natijalarini laboratoriya jurnaliga tartib bilan analiz kachon 
utkazilgani, chislosi, analizni nomi , aniqlash metodikasi, ulchash va tarozida 
tortish natijalari, analiz natijalarini xisoblashni yozib borish kerak.