Kimyo (5110500-Geografiya o’qitish metodikasi ta’lim yо‘nalishi talabalari uchun о‘quv qо‘llanma)

Optik 
analiz 
usullariga 
spektrofotometriya, 
fotometriya, 
alanga 
fotometriyasi, atom absorbtsion analiz va lyuminestsent analiz kabi usullar ham 
kiradi.
Elektro kimyoviy analiz usuli
. Tekshirilayotgan modda tarkibidagi 
aniqlanayotgan moddaning elektrokimyoviy xususiyatlardan foydalaniladi-gan bir 
qancha analiz usullari mavjud. Potentsiometrik, konduktometrik, polyarografik va 
elektrogravimetrik 
usullar 
xalq 
xo’jaligining 
turli 
tarmoqlariga 
oid 
laboratoriyalarda muvaffakiyat bilan qo’llanilib kelmoqda. 
Potentsiometrik usul.
Eritmaga tushirilgan elektrodda vujudga keladigan 
potentsialni o’lchashga asoslangan. Potentsialning kattaligi eritmadagi ionlar 
kontsentratsiyasiga to’g’ri proportsional bo’ladi. Masalan, mis elektrodning
potentsiali kattaligi u tushirilgan mis (II) sulfat eritmasidagi mis (II) ionlarini 
kontsentratsiyasiga bog’liq ravishda o’zgaradi. Ana shu bog’lanish boshqa metallar 
va ularning eritmalari orasida ham mavjud va u yordamida. eritmadagi ionlar 
kontsentratsiyasini aniqlash mumkin. Bunda metall eletrod tarkibidagi tuz 
kontsentratsiyasi noma‘lum eritmaga tushiriladi va elektrodda paydo bo’lgan 
potentsial o’lchanadi. 
Konduktometrik usul.
Temperaturaning ma‘lum qiymatida eritmadagi 
elektrolit kontsentratsiyasi bilan eritmaning elektr o’tkazuvchanligi orasidagi 
bog’lanishga asoslangan. Odatda eritmaning kontsentratsiyasi qancha yukori 
bo’lsa, uning elektr o’tkazuvchanligi shuncha katta bo’ladi. Shunga ko’ra
konduktometrik usuldan miqdoriy analizda samarali foydalanish mumkin. 
Polyarografik analiz usuli ham tekshirilayotgan eritmani elektroliz qilishga 
asoslangan. Bunda polyarografdan foydalaniladi. Bu usulni 1922 yilda chex olimi 
Ya.Geyrovskiy tomonidan taklif etilgan polyarografik usulining boshqa usullarga 
nisbatan ba‘zi bir qulayliklari mavjud. Birinchidan, analiz tez bajariladi va 
sezgirlik darajasi ancha yuqori . Ikkinchidan analiz natijasi to’la ishonchli bo’ladi. 
Chunki analizda o’ta sezgir galvanometrdan foydalaniladi. Uchinchidan, ayrim 
ionlarni boshqa ionlar ishtirokida aniqlash mumkin, ya‘ni ionlarni bir-biridan 
ajratishdek murakkab va ko’p vaqt talab etuvchi jarayonlar bo’lmaydi. Texnikada
tarkibida 0,001 % metall bo’lgan namunalar 1% ga yaqin aniqlik bilan topilishi 
mumkin. 
Elektrogravimetriya usuli aniqlanayotgan elementni elektroliz yordamida 
elektrod yuzasida cho’ktirishga asoslangan. Bunda elektrod yuzasi tozalanadi va 
uning massasi o’lchanadi so’ng tekshirilayotgan eritmaga tushiriladi, elektroliz 
tugagandan so’ng elektrodning massasi yana aniqlanadi. Elektrod massalarining 
farqidan foydalanib, eritmadagi element ( yoki modda) miqdori to’g’risida xulosa 
chiqariladi. Elektr toki bunda cho’ktiruvchi “Reaktiv” vazifasini o’taydi. Cho’kish 
elektrodlardan birida ro’y beradi.