Кбк: 60. 5(5Ў) 31 Санжар Юлдашев Социологик тадқиқот методологияси [матн] / С. Юлдашев. Т.: Тошкент ислом университети, 2018. 228 б. (575. 1) Кбк: 31

Мустақил тўлдириладиган сўровнома (шунингдек, почта 
сўрови) 

Қўлланилиши
Ахборот олишнинг иккита усулини ажратиш мумкин. Биринчи 
усулда, сўровномалар тўлдирилиши билан дарҳол йиғиб олинади 
(масалан, кўргазмалар, тақдимотлар пайтида). Иккинчи усулда, 
сўровномалар тўлдирилганидан сўнг муайян вақт ўтгач йиғиб олинади 
(унинг бир тури – почта орқали сўров). 

Мустақил тўлдириладиган сўровномаларнинг афзалликлари
– айрим ҳолларда, ўтказиш учун катта илмий ташвишнинг 
йўқлиги;
– «интервью олувчи эффекти»нинг йўқлиги; 
– респондентлар очиқлигининг юқори даражаси.

Мустақил тўлдириладиган сўровномаларнинг камчиликлари
– маълумотларни йиғишнинг тезкор эмаслиги;
– сўровномаларни қайтариш билан боғлиқ муаммолар;
– саралашнинг репрезентативлигини таъминлаш муаммоси.
Интернет-сўров 

Қўлланилиши
Интернетдан фойдаланувчиларнинг фикрини ёки интернет-
аудиторияни ўрганиш, уларнинг ижтимоий кайфиятини мониторинг 
қилиш ҳамда интернетдаги виртуал жамият ва гуруҳлар анъаналари, 
қадриятлари, мотивациясини таҳлил қилишда фойдаланилиши 
мумкин.

Интернет сўровнинг афзалликлари 
– натижаларнинг тезкорлиги.

Интернет сўровининг камчиликлари 
– сўровни ўтказиш вақти ва қиймати сўров ўтказиладиган 
майдончаларга мурожаатга тўлиқ боғлиқ бўлади;

---

29
– саралашнинг стихияли кечиши;
– саралашнинг норепрезентативлиги;
– респондент ҳаракатлари устидан назоратнинг йўқлиги;
– респондентларнинг аниқ ижтимоий-демографик таркибини 
аниқлаш имкониятининг чекланганлиги.
1.5. Социологик тадқиқот этикаси
Социологик тадқиқот жамоатчилик фикрини ўрганишга 
йўналтирилганлиги сабабли, уни ташкил этишда биринчи ўринда 
шахс ва жамият манфаатларидан келиб чиққан ҳолда ёндашиш зарур. 
Қолаверса, Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида инсон 
омили энг олий қадрият сифатида эътироф этилади. Конституциянинг 
13-моддасида: “Ўзбекистон Республикасида демократия умумин-
соний принципларга асосланади, уларга кўра, инсон, унинг ҳаёти, 
эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий 
қадрият ҳисобланади ...”, – деб белгилаб қўйилган.
6
Социологик тадқиқот давомида қуйидаги илмий этикет 
қоидаларига риоя қилиш назарда тутилади.