Кбк: 60. 5(5Ў) 31 Санжар Юлдашев Социологик тадқиқот методологияси [матн] / С. Юлдашев. Т.: Тошкент ислом университети, 2018. 228 б. (575. 1) Кбк: 31

Биринчи даражали иштирокчилар
га: тадқиқотчи ва респондент 
киради. Қисқа муддатли ва кичик масштабли анкета сўровларида шу 
икки иштирокчининг ўзи кифоя бўлиши мумкин. Бунда тадқиқотчи 
респондентларга анкеталарни тарқатади ва жавоб бериб бўлгач, 

---

24
уларни йиғиб олиб таҳлил қилиш учун тадқиқот марказига олиб 
кетади. Бироқ бунда тадқиқотчи айрим ҳаракатларни амалга оширишга 
шошилиб қолиши ёки шунчаки ёдидан чиқариб қўйиши мумкин. Шу 
сабабли, имкон қадар, ҳеч бўлмаганда, ташкилий масалаларда ёрдам 
бериш учун ёрдамчи кучга таяниши ҳамда жадвалда кўрсатилган 
бирор-бир иштирокчини жалб қилиши мумкин.
Иккинчи даражали иштирокчилар
га: интервьюер, анкетёр, 
рекрутёр, назоратчи, супервайзер киради. Ушбу иштирокчиларнинг 
иккинчи даражали ҳисобланишига сабаб дала тадқиқотида ҳар доим 
ҳам уларнинг иштирок этиши мажбурий саналмайди. Тадқиқотда 
тадқиқотчининг имкониятларидан келиб чиқиб, уларнинг иштирок 
этиш шартлари тўғрисида қарор қабул қилинади. 
Социологик сўровда асосан икки хил вазиятда жадвалда 
кўрсатилган барча шахсларнинг иштирок этиши мақсадга мувофиқ 
саналади:
1) агар сўров режа асосида оммавий тарзда, яъни катта ҳажмдаги 
респондентлар оқимида ташкил этилаётган бўлса. Масалан, 
абитуриентларнинг ўқишга кириш учун тест топшириши олдидан 
жамоатчилик кайфиятини мониторинг қилиш мақсадида социологик 
сўров ўтказаётганда таклиф этилган иштирокчиларни жалб қилиш 
мумкин;
2) агар сўров тадқиқотчи учун нотаниш, коммуникация билан 
тў лиқ қамраб олинмаган, турфа ижтимоий-демографик таркибга эга 
бўлган ёки бошқа тавсифларига кўра сўров жараёнини мураккаб-
лаштириши мумкин бўлган жой, аҳоли пункти ва ташкилотларда 
ўтказилаётган бўлса. 
1.4. Социологик сўров технологиялари
Социологик сўровлар социологик тадқиқотнинг асосий ташкилий-
услубий шакли саналади. Аксарият ҳолларда ва тадқиқотнинг кўп 
турларида эмпирик маълумотлар асосан сўров шаклида тўпланади. 
Социологик сўров методикаси жамоатчилик фикри динамикаси 
ва ривожи сингари ривожланиб бораётганлиги сабабли, бугунги 
кунда унинг турли технологиялари шаклланган ва ривожланишдан 

---

25
тўхтагани йўқ. Социологик сўров технологиялари, асосан, икки 
гуруҳга бўлинади: