Кбк: 60. 5(5Ў) 31 Санжар Юлдашев Социологик тадқиқот методологияси [матн] / С. Юлдашев. Т.: Тошкент ислом университети, 2018. 228 б. (575. 1) Кбк: 31

Тадқиқот натижаларини эълон қилишда:
– тадқиқот натижасида аниқланган жамоатчилик фикри ёки 
бошқа турдаги социологик ахборотни ошкор қилишга бўлган 
объектив эҳтиёжга қарамасдан тадқиқот хулосалари ва тавсиялари 

---

31
тўлиқ текширилмасдан ва асосланмасдан туриб тадқиқотчи ушбу 
натижаларни шошилинч эълон қилишдан ўзини тийиши лозим; 
– фақат эмпирик базага асосланган социологик тадқиқот 
натижалари умумилмий талабларга мос келиши билан бир қаторда, 
тадқиқот вазифаларининг тўғри қўйилганлиги ҳамда олинган 
маълумотларнинг ишончлилик даражасини малакали баҳолаш 
имкониятига эга бўлган маълумотлардан иборат бўлиши керак. 
Шунингдек, социологик тадқиқот натижалари бевосита ёки билвосита 
ОАВ орқали ёритилаётганида ҳам ушбу талаблар қондирилиши 
лозим.
Респондентлар билан муомала қилишда:
– респондентлар билан муносабатга киришганда улар билан 
ўзаро манфаатли психологик алоқа ўрнатиш, улар бераётган маълумот 
аноним равишда расмийлаштирилишини тушунтириш ва тадқиқотда 
ҳам ушбу тамойилга таяниш;
– респондент билан мулоқотга киришишдан олдин ўз нутқини 
тайёрлаш, тадқиқот мақсади, вазифалари ёки бошқа элементлари 
бўйича респондентнинг қизиққан саволларига хушмуомалалик ва 
вазминлик билан жавоб бериш, респондент фикрида тадқиқот билан 
боғлиқ бўшлиқни қолдирмасликка ҳаракат қилиш;
– тадқиқотда респондентларнинг қадр-қиммати, ҳуқуқ ва 
эркинликларини таҳқирловчи метод, усул ва техникалардан 
фойдаланмаслик.
ХУЛОСА
Шундай қилиб, “Социологик тадқиқотлар методологияси” 
фанининг ўзаги етарлича қадимий бўлишига қарамай, нисбатан ёш 
фан ҳисобланади. У фаол ривожланишига қарамай, унинг таъриф-
ловчи тушунчалари ва иборалари етарлича шакллантирилмаган. 
Социологик тадқиқотлар методологияси ўз ичига тадқиқотнинг 
хусусий ва умумий услубларини ва жараёнларини олиб, жамиятнинг 
ҳар қандай предметли соҳасида қўлланилиши мумкин.
Умуман, социологик тадқиқотлар методологиясининг шакл-
ланиши ва ривожланиш босқичларини ўрганиш қуйидагиларга 
гувоҳлик беради:

---

32
1. Замонавий босқичда тор ихтисослашган чекланганликка йўл 
қўйиб бўлмайди: жуда кўп имкониятлар яширин ҳолатда қолиб кетади 
ва инсониятнинг эҳтиёжи жуда катта бўлиб кетади;
2. Нарсаларнинг кўрилиши, ижтимоий қайта шаклланишлар, 
ривожланиш моҳияти, тирикнинг нотирикдан фарқи ҳақидаги 
фундаментал тасаввурларни яхлитлик ва дунёнинг бутунлиги нуқтаи 
назаридан келиб чиқиб кўриб чиқиш;
3. Замонавий илм-фан махсус соҳаларда нафақат билимларни 
тўплашни талаб қилади, балки бир-бирига мерос қолдиришни 
сақлайдиган ва шахс, жамият ва давлат ўртасида ўзаро алоқа ўрнатган 
ҳолда истиқболни очадиган концепциялар асосидаги фанларнинг 
интеграциясини ҳам талаб қилади;
4. Табиатдаги воқеликларнинг кўп алоқадорлиги турли 
объектларни тадқиқ этишда йўналишларнинг ягона бўлишини талаб 
қилади. Фаннинг турли хил соҳаларидаги экспериментал ва назарий 
методларнинг ихтисослашуви бу бутунликка халақит бермаслиги 
керак, аммо ундан келиб чиқиши керак.