“Kasb-hunar ta’limi” jurnaliga 2020 yil uchun obuna davom etmoqda

ПЕДАГОГИКА
мов, Н.Эгамбердие ва, О.Жа молиддинова, 
Б.Ходжаевлар томонидан тат қиқ этилган. 
Тадқиқотчилар касбий компетентликни 
методологик, илмий-назарий ва амалий 
билимларнинг аксиологик йўналганлиги, 
шахснинг касбий тайёргарлик даражаси, 
фаолият самарадорлиги, иш қобилияти, 
ҳамда ўз устида ишлашининг муваффақи
­
ятлилигини акс эттирувчи мутахассиснинг 
“малакаси” сифатида изоҳлайди.
Олий таълим муассасалари умумкасбий 
ва ихтисослик фанлари ўқитувчилари ама
­
лий кўникмаларга эга бўлишлари ва турли 
махсус фанлар билан боғлиқ машғулотлар
­
да чуқур билимга эга бўлиш лик билан бир 
қаторда, амалий кўникма ва малакаларга 
ҳам эга бўлиш муҳим жиҳат деб қаралади. 
Чуқур билимга эгалик ҳа қи даги тасаввур
­
га шахснинг мураккаб касбий шароитларда 
эркин ҳаракатлана олиш, унинг субъектив 
ва объектив таркибий қисмларини бошқара 
олиш, фаолиятни, технологияларни амалга 
оширишнинг янги усулларини жорий қи
­
лиш кўникмалари киритилиши мумкин. Бу 
эса ўз нав батида педагог кадрларининг энг 
юқори даражадаги педагогик ва касбий ком
­
петентликнинг такомиллашувини таъмин
­
лаш имконини беради [2].
“Компетентлик” тушунчасининг мо-
ҳияти. Бозор муноса батлари шароитида 
меҳнат бозорида устувор ўрин эгаллаган 
кучли рақобатга бардошли бўлиш ҳар бир 
мутахассисдан кас бий компетентликка эга 
бўлиш, уни изчил равишда ошириб бориш
­
ни тақазо этмокда. 
Хўш, 
компетентлик 
нима? Касбий ком
­
петентлик 
негизида 
қандай сифатлар акс 
этади? Педагог ўзида 
қандай компетентлик 
сифатларини 
ёрита 
олиши зарур. Айни 
ўринда шу ва шунга 
ёндош ғоялар юзаси
­
дан сўз юритилади.
Компетенция сўзи луғавий жиҳатдан 
бевосита “қобилият” маъносини ифодалай
­
ди. Мазмунан эса “фаолиятда назарий би
­
лимлардан самарали фойдаланиш, юқори 
даражадаги касбий малака, маҳорат ва иқти
­
дорни намоён эта олиш” ни ёритишга хиз
­
мат килади.
Амалга ошириш учун зарур бўлган би
­
лим, кўникма ва малакаларнинг эгалланиши 
ва уларни амалда юқори даражада қўллай 
олиниши.
Шундай қилиб, агар компетенция маъ
­
лум шароитлардаги ҳолатларга жавоб бера 
олиш қобилияти ёки потенциал имконият, 
яъни конкрет фаолиятда потенциал сифат 
бўлса, компетентлилик эса “реал воқелик 
шароитида фаолият юзасидан саволларга 
жавоб, ечим топа олиш қобилияти”дир [3].
Касбий компетентлик мутахассис томо
­
нидан алоҳида билим, малакаларнинг эгал
­
ланишини эмас, балки ҳар бир муста қил 
йуналиш буйича интегратив билимлар ва 
ҳаракатларнинг ўзлаштирилишини назарда 
тутади. 
Касбий компетентлик қуйидаги ҳолат
­
ларда яққол намоён бўлади:
• 
мураккаб жараёнларда; 
• 
ноаниқ вазифаларни бажаришда; 
• 
бир-бирига зид маълумотлардан фойда
­
ланишда; 
• 
кутилмаган вазиятда ҳаракат режасига 
эга бўла олишда; 
• 
касбий компетенцияга эга мутахассис 
ўз билимларини изчил бойитиб бори
­
1-расм. Компетенцияларнинг турлари

---

15
2019 №4, Kasb-hunar ta’limi
ПЕДАГОГИКА
2-Расм. Компетенциянинг 
ривожланиш босқичлари
шида; 
• 
янги ахборотларни ўзлаштиришида; 
• 
давр талабларини чуқур англаб, янги 
билимларни излаб топишида; 
• 
уларни қайта ишлаб ва ўз амалий фао
­
лиятида самарали қўллай олишида.