“Kasb-hunar ta’limi” jurnaliga 2020 yil uchun obuna davom etmoqda

ПЕДАГОГИКА
учун ўқув машғулотларида биз талабаларда 
қуйидаги бир қатор ҳиссиётларни уйғотишга 
ҳаракат қилдик: ҳайратланиш, ғурурланиш, 
ҳурмат, жавобгарлик, бурч ва бошқалар. 
Ўқув машғулотининг ривожлантирув
­
чи мақсади қуйидаги икки йўналишда амал
­
га оширилади: 1) хотирани ривожлантириш, 
техник фикрлаш, саводли нутқ техникаси, би
­
лиш қизиқишлари ва бошқалар. Булар билим, 
кўникма ва малакалар шаклланганлик дара
­
жасида намоён бўлади; 2) ўз-ўзини амалга 
ошириш ҳисларини жамоатчиликда ривож-
лантириш.
Талабаларда техник фикрлашни шакл-
лантиришни турли хил услуб ва методлар 
орқали амалга ошириш мумкин, бунга му
­
аммоли таълим, карточка-топшириқлар 
(тест лар)дан фойдаланиладиган дастур
­
лаштирилган таълим, схемалар ва жадваллар 
кўринишидаги турли мус тақил ишлар кира
­
ди. Ўқув машғулотига тайёргарлик кўришда, 
ўқув машғулотида чуқур қайта ишлаш учун 
ўрганилаётган фан моҳиятини ифодаловчи 
фақат базавий, асосий материални танлаш 
керак. Иккинчи даражали, танишув харак
­
теридаги материалларни эса қисқартирил
­
ган кўринишда ёки дарсдан ташқари вақт
­
да талабаларга мустақил қайта ишлаш учун 
бериш мақсадга мувофиқ. Амалий, ишлаб 
чиқариш характеридаги (асбобдан фойдала
­
ниш қоидалари, ишларни бажариш усуллари 
ва бошқалар) ахборотлар лаборатория, ама
­
лий машғулотлари ва ўқув амалиётига кириш 
йўриқномаси ўтказилаётганда тушунтириш 
мақсадга мувофиқ. 
Ҳар бир навбатдаги ўқув машғулотининг 
мақсади ва мазмунини аниқлаб олиб, биз 
унинг мазмунини баён этиш кетма-кетлиги
­
ни, яъни ўқув машғулотининг ҳар бир конс-
труктив элементнинг тузилмаси ва мазмуни
­
ни аниқлаб оламиз.
Масалан, қайд этилганларни “Автомо
­
биллар тузилиши” ихтисослик ва “Машина 
ва механизмлар назарияси” умумкасбий фан
­
ларини ўрганишга қўллаб, ўқув машғулотини 
ўтказишда ўқитувчи фойдаланадиган асосий 
тузилмавий элементлар ва уларнинг қуйида
­
ги ташкилий қисмларини ажратиб кўрсатиш 
мумкин: ташкилий қисм; талабани ўқув ма
­
териалини ўрганишга тайёрлаш; мавзуни ва 
ўқув машғулоти мақсадларини эълон қилиш; 
аввал ўрганилган билим ва кўникмаларни 
қисқача такрорлаш: талабаларнинг би лиш 
фао лия тини мотивлаш ва рағбатлантириш; 
ўқитувчи томонидан ўқув материалининг баё-
ни; маъруза, тушунтириш, ҳикоя, эв рис тик 
суҳбат, кўргазмали қўлланмалар ва мультиме
­
дияли технологияларни қўллаш ва бошқалар; 
талабалар томонидан янги билимларни мус-
тақил ўзлаштириш: дарс лик билан ишлаш, 
Интернет сайтларида тавсия этилган видео
­
фильмларни кўриш, кўргазмали қўлланма
­
лар, ишлаб чиқариш ҳужжатлари, йўриқно
­
малар ва бошқалар билан ишлаш; дастлабки 
мустаҳкамлаш ва жорий такрорлаш; оғзаки 
сўров, карточка-топшириқлар (тестлар) би
­
лан ишлаш, очиқ суҳбат, жорий ёзма ишлар 
ва бошқалар; билим ва кўникмаларни мус-
таҳкамлаш ва такомиллаштириш бўйича 
машқлар ва мустақил ишлар бажариш; схе
­
маларни таҳлил қилиш, китоб ва ўргатувчи 
дастур билан мустақил ишлаш ва бошқалар. 
Дас турлаштирилган ўқитиш моҳияти шундан 
иборатки, таълим олувчилар махсус тайё р-
ланган дастур асосида материални мус тақил 
ўрганишади. Дастур ўрганиш учун янги ма
­
териални ўз ичига олган бир қатор “кадр лар” 
ёки “қадамлар” дан иборат; ҳар бир “кадр” 
дан кейин назорат саволи ёки назорат топши
­
риғи берилади, уларга таяниб талаба ўқиган 
материалини ўзлаштирганлигини текшириш 
мумкин. Материал ўзлаштирилган бўлса та
­
лабага кейинги “кадр” ни ўрганишига рух
­
сат берилади, акс ҳолда, аввалги материални 
ўрганишга қайтарилади; қийинчиликлар юз 
берганда ўқитувчига ёрдам учун мурожаат 
қилади; умумлаштирувчи такрорлаш: кириш 
маърузаси, суҳбат, ёзма ишларни бажариш ва 
таҳлил қилиш, карточка-топшириқлар билан 
ишлаш, видеофильмларни намойиш этиш ва 
бошқалар; талабаларнинг билим, кўникма 
ва малакаларини назорат қилиш ва баҳолаш; 
оғзаки сўров, назорат ишларини бажариш, 
карточка-топшириқлар билан ишлаш ва бош-

---

7
2019 №4, Kasb-hunar ta’limi