Кафедра мудири. Мухамедова Д. Г. 1-variant 1-savol: Ekspremental psixologiya tarixi

Экспрементал психологияфаниданякуний назорат саволлари.
7-вариант
Г.Гельмгольц–психофизиологиянингасосчисисифатида
Лаборатория экспериментининг ўзига хослиги.
Тор маънода ва кенг маънода эксперимент сўзининг тушунчаси
Кафедра мудири. Мухамедова Д.Г.


7-variant 1-savol Gelmgolts psixofiziologiya asoschisi sifatida
O'zining predmetiga ega bo'lgan fan sifatida psixologiya asoslarini yaratishda markaziy shaxs G. Gelmgolts (1821-1894) edi. Uning ko'p qirrali dahosi ko'plab tabiiy fanlarni, shu jumladan psixikaning tabiati haqidagi fanni o'zgartirdi. Gelmgols energiya tejash qonunini kashf etdi. Hammamiz Quyosh farzandlarimiz, dedi u, chunki tirik organizm fizika nuqtai nazaridan energiya almashinuvidan boshqa narsa bo'lmagan tizimdir. Shunday qilib, organik jismlarning xulq-atvorini anorganiklardan ajratib turadigan maxsus hayotiy kuchlar g'oyasi ilmdan chetlashtirildi.
Tuyg'ularni o'rganayotganda, Helmgolts energetik (molekulyar) printsipni emas, balki tushuntirish printsipi sifatida anatomik printsipni oldi. Rangni ko'rish kontseptsiyasida u ikkinchisiga asoslangan edi. Gelmgolts uchta asab tolasi borligi haqidagi gipotezadan kelib chiqdi, ularning qo'zg'alishi turli uzunlikdagi to'lqinlar yordamida asosiy ranglarni his qiladi: qizil, yashil va binafsha ranglar.
Ushbu tushuntirish usuli Gelmgolts sensatsiyalardan atrofdagi kosmosdagi ajralmas narsalarning idrokini tahlil qilishga o'tganida yaroqsiz bo'lib chiqdi. Bu unga ikkita yangi omilni joriy etishga undadi: a) ko'z mushaklarining harakati; b) ushbu harakatlarning mantiqiy xulosalar tuzilganiga o'xshash maxsus qoidalarga bo'ysunishi. Ushbu qoidalar ongga bog'liq bo'lmaganligi sababli, Helmgolts ularni "behush xulosalar" deb atagan. Shunday qilib, eksperimental ish Gelmgoltsga yangi sabab omillarini kiritish zarurati bilan duch keldi. Bungacha u ularga yoki jismoniy energiyaning o'zgarishiga, yoki hissiyotning organ tuzilishiga bog'liqligiga murojaat qilgan. Endi fan hayot jarayonlarini ushlab turadigan ushbu ikkita sababchi "panjara" ga uchinchisi qo'shildi. Aqliy (vizual) tasvirning manbai tashqi ob'ekt bo'lib, uni eng aniq ko'rinishda ko'z bilan hal qilingan vazifa bo'lgan. Ma'lum bo'lishicha, aqliy ta'sirning sababi organizm tuzilishida emas, balki uning tashqarisida yashiringan.
Gelmgoltsning tajribalarida predmetning idrokini buzib, ko'z va ob'ekt o'rtasida prizmalar joylashtirilgan. Biroq, tana turli xil moslashuvchan mushak harakatlari orqali ushbu ob'ektning etarli rasmini tiklashga harakat qildi. Aniqlanishicha, mushaklarning harakatlari nafaqat mexanik, balki kognitiv (hatto mantiqiy) ishlarni bajaradi. Ilmiy tahlil sohasida nedensellikning maxsus shakli to'g'risida guvohlik beradigan hodisalar paydo bo'ldi: jismoniy emas, fiziolog-anatomik emas, balki aqliy. Ongdagi tasvir ongdan mustaqil mexanizm yordamida hosil bo'lishini ko'rsatgan tajribalar psixika va ongni ajratib turishiga olib kelishi kerak edi.
7-variantning 2-savoli. Labaratoriyaeksperimentningo'zigaxosligi

Laboratoriya eksperimenti yoki psixologiyada sun'iy eksperiment – bu sun'iy ravishda yaratilgan sharoitlarda ( ilmiy laboratoriya doirasida ) amalga oshiriladigan va iloji boricha o'rganilayotgan sub'ektlarning o'zaro ta'sirini o'tkazadigan eksperiment turi. Faqat eksperimentatorni qiziqtiradigan omillar bilan ta'minlanadi . Qiziqish sub'ektlari sub'ektlar yoki sub'ektlar guruhi hisoblanadi va tadqiqotchini qiziqtiradigan omillar tegishli stimullar deb nomlanadi .

Psixologik laboratoriya eksperimentini boshqa fanlardag ieksperimentlardan ajratib turadigan o'ziga xoslik, eksperimentator va sub'ekt o'rtasidagi munosabatlarning sub'ekt-sub'ekt tabiati bo'lib, ular orasidagi faol o'zaro ta'sirida ifodalanadi.

Laboratoriya eksperimenti tergovchiga mustaqil o'zgaruvchi va qo'shimcha o'zgaruvchilar ustidan maksimal darajada nazoratn I ta'minlash zarur bo'lgan datashkil etiladi . Qo'shimcha o'zgaruvchilar ahamiyatsiz yoki ahamiyatsiz va tasodifiy stimullar deb ataladi, ularni tabiiy sharoitlarda boshqarish ancha qiyin.

Qo'shimcha o'zgaruvchilar ustidan nazorat
Qo'shimcha o'zgaruvchilarni boshqarish uchun tergovchi:

Aniqlanishi mumkin bo'lgan barcha ahamiyatsiz omillarni aniqlashtirish

Iloji bo'lsa, ushbu omillarni tajriba davomida o'zgarishsiz ushlab turing
Tajriba davomida ahamiyatsiz omillarning o'zgarishini kuzatib borish