Кафедра мудири. Мухамедова Д. Г. 1-variant 1-savol: Ekspremental psixologiya tarixi

9 variant 3 savol Psixologiya metodlarinig klassifikatsiyasi
Psixologik tadqiqot usullarini tasniflash va tavsiflashda har xil yondashuvlar mavjud. Psixologik tadqiqotlarning turli usullarining umume'tirof etilgan tasnifi - B. Ananyevning tomonidan ishlab chiqilgan. U barcha usullarni to'rtta katta guruhga ajratadi:
tashkiliy;
ma'lumotlarni qayta ishlash usullari;
empirik;
izohlovchi
Tashkiliy metodlar quyidagicha bo`lishi munmkin:
Qiyosiy
Longityudlik
Komplekslik
Qiyosiy metod umumiy psixologiyada namunalarni yoki sub'ektlarning turli guruhlarini taqqoslashda keng qo'llaniladi.. Qiyosiy usulida o'rganilayotgan aqliy jarayonlarning dinamikasini aniqlash uchun xususiyatlarni yoshi bo'yicha taqqoslashdan iborat .
Rivojlanish psixologiyasida taqqoslash usuli 2 ta asosiy shaklda taqdim etiladi. Yosh( ko`ndalang) va bo`ylama
Psixikani diognostika qilish uchun turli yoshdagi insonlarga bir xil psixologik instrument qo`llaniladi.Boy`lama tadqiqotlar ko`p muddat talab qiladi.Bunda kuzatish ,eksperimental usullaridan foydalaniladi.Ushbu turdagi tadqiqotlar shaxsning individual xususiyatlarini aniqlashga imkon beradi.Qiyosiy metodning bir turi bo`lgan genetic metod deb ataladi va u ta`limda va rivojlanish psixologiyalarida ishlatiladi.
Emperik usullar
Empirik tadqiqot usullari guruhiga quyidagilar kiradi.
kuzatish, shu jumladan o'z-o'zini kuzatish;
psixodiagnostika usullari, jumladan testlar, anketalar, sotsiometriya, intervyular va suhbatlar;
eksperimental usullar;
mahsulotlar va hayot jarayonlarini tahlil qilish;
inson hayotidagi voqealarni, dalillarni va hujjatlarni tahlil qilishni nazarda tutadigan biografik usullar.
Bolaning rivojlanishini o`rganishda kuzatishdan keng foydalaniladi.Uning vazifasi ma`lumotlarni to`plash.
Kuzatish uzluksiz, bunda psixolog shaxs xulq-atvorining butun o'ziga xos xususiyati bilan qiziqadi va selektiv bo'lib, unda faqat ma'lum tanlangan xususiyatlar qayd etiladi. Kuzatish juda murakkab usul bo'lib, uni qo'llash ma'lum talablarga javob berishi kerak:
aniq belgilangan maqsad va kuzatish sxemasi;
kuzatishning ob'ektivligi;
muntazam kuzatish;
insonning tabiiy xatti-harakatlarini kuzatish.
Empirik usullar bolalar bilan ko'pincha maktab yoki bolalar bog'chasining odatiy sharoitida qo'llaniladi.
Suhbat - bu maqsadga muvofiq berilgan savollarga javob olish natijasida, u bilan muloqot qilish paytida odam haqida ma'lumot olish uchun ishlatiladigan empirik usul. Savol-javob - bu anketaga kiritilgan oldindan tayyorlangan ba'zi savollarga javoblar asosida shaxs haqida kerakli ma'lumotlarni olish usuli.
Test-u testlar yordamida shaxsning shaxsiy xususiyatlarini aniqlash. Shu bilan birga, test sinovlari faqat haqiqatni bildiradi, shuningdek, turli xil shaxsiy fazilatlarni o'zgartirish, rivojlantirish uchun boshqa usullardan foydalanish kerak.
Ma`lumotlarni qayta ishlash metodi
Ma'lumotlarni qayta ishlash usullari quyidagilarni o'z ichiga oladi.
miqdoriy yoki statistik tahlil;
materialni variantlar, guruhlar bo'yicha farqlashni, har xil holatlarning tavsifini nazarda tutadigan sifatli tahlil.
Interpretiv usullar
Interpretatsiya usullari quyidagilarni o'z ichiga oladi: genetik, tizimli.
Genetik tadqiqotning qayta ishlangan materialini rivojlanish xususiyatlari, ruhiy neoplazmalar shakllanishining bosqichlari, bosqichlari, tanqidiy lahzalarini ta'kidlab, izohlashga yordam beradi. U rivojlanishning turli darajalari o'rtasidagi genetik vertikal bog'lanishlarni belgilaydi. Strukturaviy uslub inson shaxsining o'rganilayotgan xususiyatlari o'rtasidagi gorizontal tizimli aloqalarni ochib beradi.

1^Зелигман М.Э. П.Как научиться оптимизму. Советы на каждый день: Пер. с англ. М.: Вече, 1997.

2^ Водопьянова Н. Е., Штейн М. В. Занятие 17. Оценка оптимизмаи активности личности // Практикум по психологии здоровья/ Под ред. Г.С. Никифорова.СПб.: Питер, 2005.351 с.