K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

1.5. Zambrug„lar. 
Tuban o‗simlik organizmlari bo‗lib, xlorofill 
donachalariga ega emas. Zamburug‗lar bakteriyalarga nisbatan murak-
kab tuzilishga ega bo‗lib, ko‗payish usuli murakkabdir. Zamburug‗-
larning yadrosi differensial bo‗lib, qobig‗ bilan qoplangan. Morfologik 
xususiyati bo‗yicha zamburug‗lar ipsimon, ovalsimon turlarga ega. 
Ipsimon zamburug‗lardan ko‗p uchraydi. Achitqisimon zamburug‗lar 8-
10 mm ga teng bo‗ladi, hujayra ichida yadro, mitoxondriy, vakuol va 
volyutin donachalariga egadir. Ular kurtaklanish usuli bilan ko‗payadi, 

---

40 
kurtaklanish 2 soat davom etadi. Ba‘zi hollarda spora hosil qilish yo‗li 
bilan ko‗payishini uchratish mumkin. 
1.6. Sodda jonivorlar. 
/Protozoa/ - bir hujayrali mikroskopik jonivorlar bo‗lib, ularning 
kattaligi 2-5 dan 60-80 mm ga teng bo‗lishi mumkin. Hujayra tuzilishi 
jonivorlarga hosdir. Hujayra qobig‗ bilan o‗ralgan bo‗lib, yadro, lizo-
som, mitoxondriyga ega. Sodda jonivorlar 3 sinfga bo‗linadi: sarko-
daliklar, xivchinlilar, sporaliklar. 
Sarkodaliklarga dizenteriya amyobasi kiradi, u vegetativ yoki sistali 
holatda uchrashi mumkin. Vegetativ formasi amyobasimon harakatchan-
lik xususiyatiga ega, tashqi muhit ta‘siriga chidamsiz. Sista harakatsiz, 
tuproqda saqlanadi, oqar suvda 3 oygacha saqlanishi mumkin. 
Sporaliklarga malyariya plazmodiyasi misol bo‗ladi, u malyariya 
kasalligining qo‗zg‗atuvchisidir. Uning o‗sishi 2 siklda bo‗lishi mumkin: 
jinssiz – inson organizmida, eritrotsitda parazitlik qiladi, angishvona 
shaklida bo‗ladi. Romanovskiy Gimza usulida bo‗yaladi, bunda yadro – 
qizil, sitoplazma – havo rangga bo‗yaladi, vakuol bo‗yalmaydi 
Xivchinlilar sinfiga leyshmanioz kasalligini qo‗zg‗atuvchilari kira-
di. Leyshmaniyalar chivin organizmida uzunchoq shaklga ega bo‗lib, 
uzunligi 15–25 mkm, eni 2–4 mkm.ga teng bo‗ladi, bir xivchin va ikki 
yadroga ega: markaziy va yonbosh yadrolar. Odam va hayvon 
organizmida noksimon shaklga ega ularning razmeri / 2-6, 2-3 mk / 
bo‗lib, xivchinlarini va yonbosh yadrolarini yo‗qotgan holatda bo‗ladi.