К. P. Аbduraxmanov, V. S. Xamidov

Oniy tezlik yo‘nalishi harakatlanayotgan moddiy nuqta traektoriyasiga urinma yo‘nalishida bo‘ladi.

bu erdan

Oniy tezlik vektori jism harakati bo‘yicha traektoriyaning berilgan nuqtasiga o‘tkazilgan urinmaga yo‘nalgandir:

Oniy tezlik vektori jism harakati bo‘yicha traektoriyaning berilgan nuqtasiga o‘tkazilgan urinmaga yo‘nalgandir:

rasmda v1 = v(t1) tezlik vektori A nuqtada, v2 = v(t2) tezlik vektori B nuqtada keltirilgan.

O‘rtacha tezlik vektori ham Δr ko‘chish vektoriga o‘xshash, A va B nuqtalarni birlashtiruvchi to‘g‘ri chiziq bo‘ylab yo‘nalgan.

A
B
o‘rtacha

Bosib o‘tilgan S yo‘lning t vaqtga bog‘liq grafigi

t vaqt momentida v(t) tezlik vektori S(t) egri chziq urinmasi bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi.

t o‘q bilan urinmaning xosil qilgan burchagi quyidagiga teng:

Bosib o‘tilgan yo‘l chizmasining geometrik ma’nosi

Nuqtaning bosib o‘tgan yo‘l uzunligi kuzatilayotgan t vaqt oraligida nuqta traektoriyasining barcha qismlari uzunliklarining yig‘indisiga tengdir.

Yo‘l uzunligi vaqtning skalyar funksiyasidir.

Bosib o‘tilgan yo‘l v =v(t) egri chiziqning t1 dan t2 vaqt intervali bilan chegaralangan yuzasini belgilaydi.

Agarda harakat birnecha yo‘nalishlarda sodir bo‘lsa, tezlik vektorini dekart koordinata tizimi o‘qlari bo‘yicha tashkil etuvchilariga ajratish mumkin.

Agarda harakat birnecha yo‘nalishlarda sodir bo‘lsa, tezlik vektorini dekart koordinata tizimi o‘qlari bo‘yicha tashkil etuvchilariga ajratish mumkin.

Yo‘nalishlar bo‘yicha tezlikning tashkil etuvchilari tegishli koordinatalarning vaqt bo‘yicha birinchi xosilalari bilan aniqlanadi.

Umumiy tezlik moduli Pifagor teoremasi yordamida aniqlanadi.

Tezlanish - tezlik o‘zgarishi jadalligini ko‘rsatuvchi kattalikdir. O‘rtacha tezlanish – Δt vaqt oraligida v oniy tezlikning o‘zgarishini ko‘rsatuvchi kattalikdir.

Oniy tezlanish yoki berilgan vaqt momentidagi tezlanish – bu o‘rtacha tezlanishning nuqtadagi chegaraviy qiymatidir.

Tezlanish vektorini dekart koordinata tizimi o‘qlari bo‘yicha tashkil etuvchilariga ajratish mumkin.

Yo‘nalishlar bo‘yicha tezlanish tashkil etuvchilari tegishli koordinatalardan vaqt bo‘yicha olingan ikkinchi xosilalar yoki tegishli tezliklardan olingan birinchi xosilalar bilan aniqlanadi.

O‘rtacha tezlanish moduli

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Q.P.Abduraxmanov, V.S.Xamidov, N.A.Axmedova. FIZIKA. Darslik. Toshkent. 2018 y.

2. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “Физика”. Дарслик. Тошкент. 2013 й.

3. Q.P.Abduraxmanov, O’.Egamov. “FIZIKA”. Darslik. Toshkent. 2015 y.

4. Douglas C. Giancoli. Physics. Principles with Applicathions. 2004 USA ISBN-13 978-0-321-62592-2.

5. Physics for Scientists and Engineers, Raymond A. Serway, John W. Jewett. 9th Edition, 2012.

6. https://t.me/EstudyUz

PEDAGOGIK DASTURIY VOSITALAR

• https://phet.colorado.edu/en/simulation/legacy/moving-man

PEDAGOGIK DASTURIY VOSITALAR

• https://phet.colorado.edu/en/simulation/projectile-motion