5.4-расм. Ўзбекистон аҳолиси сони ўсишининг динамикаси
(минг киши ҳисобида)
1
1
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитасининг маълумотлари // http:
// www.stat.uz
385,7
325,4
291,4
351,1
408,4
461,2
468,0
452,4
427,3
567,1
392,0
392,9
416,3
463,7
507,3
519,0
517,0
512,1
-181,7
-66,6
-100,9
-65,2
-55,3
-46,1
-51,0
-64,0
-46,5
-300,0
-200,0
-100,0
0,0
100,0
200,0
300,0
400,0
500,0
600,0
700,0
1990
2000
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2018
Умумий
Табиий
Миграция ҳисобига
15746,6
20222,0
22461,6
24487,7
26021,3
27072,2 27533,4
28001,4
32500,4
15000,0
17000,0
19000,0
21000,0
23000,0
25000,0
27000,0
29000,0
31000,0
33000,0
35000,0
1980
1990
1995
2000
2005
2008
2009
2010
2018
177
Шу билан бирга мамлакатда аҳолининг табиий ўсиши коэффициенти
1991 йилдаги 39,8 промилледан 2015 йилда 17,8 промиллега пасайди.
Мазкур даврда туғилиш коэффициенти 1991 йилдаги 34,5 промилледан
2018 йилда 21,4 промиллега пасайди. Туғилиш мамлакат қишлоқ
аҳолисининг ўртасида энг сезиларли даражадда камайганлигини алоҳида
таъкидлаш керак.
Меҳнат ресурсларини шакллантириш
- бу инсоннинг жисмоний ва
ақлий салоҳиятини узлуксиз тиклаш ва ушлаб туриш, унинг касб-малака
ва таълим даражасини муттасил ошириб боришдир. Ана шу хусусият ҳам
алоҳида шахсга, ҳам корхонада ёлланиб ишлаётган ходимлар гуруҳига
тааллуқлидир.
Меҳнат ресурсларини шакллантириш назариясига француз
иқтисодчиси Ф.Кенэ асос солган. Унинг “Иқтисодий жадваллар” асарида
биринчи марта ижтимоий ишлаб чиқаришнинг айланиши қонунияти
илмий тадқиқ этилган. Ф. Кенэ қишлоқ хўжалиги тармоғи асосида ушбу
ўзаро боғлиқликни қуйидаги қоидасини ишлаб чиққан: “Ресурсларни
шакллантириш мунтазам равишда харажатлар билан, харажатлар эса
ресурсларни шакллантириш билан алмашиб туради”.
У бу қоидани қуйидагича асослайди:
1. Фермерлар ер эгаларидан пул эвазига ерни ижарага олади ва ана
шу ерда маҳсулот етиштирадилар.
2. Одамлар деҳқонлардан қишлоқ хўжалик ва саноатчилардан саноат
маҳсулотлари харид қиладилар, натижада ер ижараси учун тўланган
пулнинг бир қисми деҳқонларга ҳам тегади.
3. Деҳқонлар саноатчилардан саноат маҳсулотлари харид қиладилар.
4. Саноатчилар деҳқонлардан қишлоқ хўжалик маҳсулотлари харид
қилишади, натижада деҳқонлар ерни яна ижарага олиш учун пулга эга
бўлади.
Ушбу қоида мукаммал бўлмасдан, кейинчалик назариётчилар
томонидан жиддий равишда такомиллаштирилган, Лекин бу меҳнат
ресурсларини шакллантириш моҳияти ҳақида умумий тасаввур ҳосил
қилиш имкониятини беради.
Франсуа Кенэ (французча: François Quesnay; 1694-
1774) — француз иқтисодчиси, физиократлар
иқтисодий мактабининг асосчиси.
Асарлари:
Кенэ Ф. Избранные экономические произведения. —
М.: Соцэкгиз, 1960.
178
Меҳнат ресурсларини шакллантириш одатда тўрт босқични босиб
ўтади (5.5-расм).
Do'stlaringiz bilan baham: |