К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Аҳолининг табиий ҳаракати
­ бу одамларнинг туғилиши ва ўлими 
даражасининг кўрсаткичларидир. Аҳоли ўртасида туғилиш ўлимга 

---

175 
нисбатан юқори бўлса ­ аҳолининг табиий ўсишини, аксинча ўлим юқори 
бўлса ­ аҳолининг табиий камайишини англатади. 
Аҳолининг миграция (механик) ҳаракати
­ турли иқтисодий, 
сиёсий, диний ва бошқа сабаларга кўра содир бўлади ва бу уларнинг 
аҳволи, мақоми, турмуш тарзига жиддий таъсир кўрсатади. Бунда ички 
(мамлакат ҳудудлари бўйича) ва ташқи (мамлакат чегарасидан чиқиш) 
миграция фарқ қилинади. 
Аҳолининг ижтимоий ҳаракати
­ турли ижтимоий: таълим, касб, 
миллий ва бошқа тузилмаларнинг ўзгаришида намоён бўлади 
Ўзбекистон аҳоли сони муттасил ортиб бораётган мамлакатлар 
қаторига киради. Маълумотларга кўра, 2018 йилнинг 1 январига ҳолатига 
кўра мамлакат аҳолисининг сони 32120,5 минг кишини ташкил қилди, 
яъни мустақиллик йилларининг ўзида 11,5 млн.кишига кўпайган 
Аҳолисининг сони бўйича мамлакат дунёда 43, Осиёда 18 ўринни 
эгаллайди (5.3-расм). 
5.3-расм. Ўзбекистонда аҳоли сони ортишининг динамикаси 
(млн.киши)
1
 
 
Ҳозирги пайтда Ўзбекистонда аҳолининг ўсиш суръатлари 
жаҳоннинг ўртача кўрсаткичларига мос тушади. Хусусан, 2006–2017 
йилларда аҳолининг ўртача йиллик ўсиши 1,6 % га яқинни, йиллик мутлақ 
ўсиш 428,2 минг кишини ташкил этди. 
Натижада мамлакатда аҳоли сонининг табиий ўсиши аҳоли сони 
ортишининг асосий манбаига айланди. Ана шу ўсиш кейинги ўн 
йилликларда ташқи миграция ҳисобига аҳолининг республикадан чиқиб 
кетиши миқдоридан муттасил равишда ортиқ бўлмоқда. Шунинг учун 
Ўзбекистонда аҳолининг табиий ўсиши бош ролни ўйнаётган аҳоли сони 
динамикасининг янги тури шаклланди (5.4–расм). 
1
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитасининг маълумотлари // http: 
// www.stat.uz 
1897
1926
1960
1970
1991
2018
3,9
4,6
8,2
11,8
20,6
32,1

---

176