К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Меҳнат ресурсларининг миқдор кўрсаткичлари
қуйидагилардан 
иборатдир: 
• меҳнатга лаёқатли аҳолининг умумий сони; 
• таркиб топган меҳнат унумдорлиги ва интенсивлиги шароитларида 
иш билан банд аҳоли ишлаб берадиган иш вақти. 
Меҳнат ресурсларининг сифат кўрсаткичлари қуйидагилардан 
иборатдир: 
• меҳнатга лаёқатли аҳолининг саломатлиги, жисмоний лаёқатлиги; 
• меҳнатга лаёқатли аҳолининг билим ва касбий-малака тайёргарлиги 
даражаси. 
Меҳнат ресурсларининг миқдор ва сифат кўрсаткичлари жамланмаси 
меҳнат салоҳиятини ташкил этади. 
Меҳнат ресурслари қуйидаги хусусиятларга эгадир: 
1. Улар иш берувчи билан ажралмас яхлитликда, ана шу ходимларга 
иш ҳақи кўринишида қуйидагича даромад келтиради: меҳнат фолияти + 
билим, тажриба, малака = даромад. 
2. Агар ходимларнинг меҳнат қоблиятидан узоқ вақт давомида 
фойдаланилмаса, вақт ўтиши сари уларнинг меҳнати самарадорлиги пасая 
1
Макконнелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс: Принципы, проблемы и политика. В 2 т.:/Пер. 
с англ. 2-е изд. Т.1. –М.: Республика. 1992. – С.382-383. 

---

172 
бошлайди. Меҳнат қобилияти – бу бирор фаолиятни амалга ошириш 
кўникмасидир. Вақт ўтиши билан назарий билимлар ёддан чиқади ва 
эскиради, тажриба ҳам йўқолади. Меҳнат қобилиятини йўқотмаслик учун 
ундан муттасил фойдаланиш билан бирга бу салоҳиятни янада ошириш 
учун янги билимларни эгаллаш, тажрибани ошириш талаб қилинади.
Меҳнат ресурсларининг қуйидаги тоифалари фарқланади: 
• 
ишчилар
– улар ишлаб чиқаришда бевосита маҳсулот тайёрлаш ва 
истеъмолчиларга етказиб беришда иштирок этаётган, шунингдек машина–
ускуналарни созлаш, таъмирлаш ва ҳоказолар билан шуғулланадиган 
ходимлардир; 
• 
мутахассислар
– муайян ихтисосликка эга ва шу соҳада ишлаб 
чиқаришда меҳнат жараёнинни ташкил этувчилардир; 
• 
раҳбарлар
– ходимлар меҳнат фаолиятини уюштирадиган ишлаб 
чиқариш ташкилотчиларидир. 
Меҳнат ресурслари (уларнинг элтувчиси ҳисобланган ходимлар) ўз 
шахсий хусусиятларига эгадир. Ушбу хусусиятлар қаторида қуйидаги-
ларни келтириш мумкин, яъни у: 
• меҳнат шароитларидан воз кечиш; 
• ўз хоҳишига кўра ишдан бўшаш; 
• меҳнат самарадорлигини меҳнат шароитларидан қатъи назар ўзгар-
тириш; 
• билимларини ошириш, мутахассислигини ўзгартириш; 
• ҳудудий боғлиқ бўлиш; 
• ижтимоий жиҳатдан турлича бўлиш; 
• меҳнат ресурсларига чиқимлар – музокаралар мавзуси эканлигини 
англаш; 
• капитал билан ўрнини алмаштира олиш ва бошқалар.