К. Абдуназаров, А. Зайнуддинов умумий ер

Савол ва топшириқлар 
15.
Гидросфера қандай таркибий қисмларга бўлинади? 
16. Қуруқлик ва океанлар ўртасидаги модда ва иссиқлик алмашинуви 
қандай йўналишларда содир бўлади? 

---

114 
17. Денгиз сувларидаги тузларнинг миқдорига қараб тартиб билан 
ёзиб чиқинг. 
18. Шўрлик нима ва у нимада ифодаланади? 
19. Чучук ва шўр сувнинг ўртача шўрлиги қанча? 
20. Сувнинг тиниқлиги қандай аниқланади ва энг тиниқ денгиз 
қайси? 
21. Океанда қандай сув массалари ажратилади? 
22. Қуруқлик сувларининг ҳосил бўлиш манбаи нима? 
23. Ер ости сувлари физик ҳолатига қараб қандай турларга 
ажратилади? 
24. Тоғ жинсларининг сув ўтказувчанлиги нимага боғлиқ? 
25. Келиб чиқишига кўра ер ости сувлари қандай турларга бўлинади? 
26. Артезиан қудуғини чизмасини тузинг. 
27. Дарёларнинг ўлчамларини жадвалини тузинг. 
28. Дарёлар туйинишига кўра қандай турларга бўлинади? 
29. Кўллар хақида нималарни биласиз? 
30. Юқори ва қуйи ботқоқлар орасидаги фарқ нимадан иборат? 
31. Криосферага нималар киради? 
4.3. Атмосфера 
Атмосфера (грекча atmos – буғ, sphoira – шар) сайёрамизнинг ҳаво 
қобиғидир. Атмосферанинг коинот билан чегарадош юқори қисми 
экзосфера ёки ташқи атмосфера деб аталади ва 2 – 3 – минг км. 
баландликкача давом этади. Юқори атмосферада шу қатламлардан 
тарқалган енгил элементлар – водорорд ва гелий атомларининг коинотга 
тарқалиб кетиши содир бўлади. 
Ер юзасида ҳаво оғирлик кучи таъсирида ушлаб турилади. Ер 
юзасида ҳавонинг зичлиги 1,275 кг/м
3
. Баландликка кўтарилган сари 
ҳавонинг зичлигии камайиб боради: 5 км. баландликда ҳавонинг зичлиги 
0,735 кг/м
3
, 10 кмда 0,411 кг/м
3
, 20 кмда 0,087 кг/м
3
, 300 км. баландликда 
эса зичлик Ер юзасидаги зичликдан 100 млрд. марта кам, 2 – 3 минг км. 
баландликда эса ҳавонинг зичлиги фазонинг зичлигига тенглашиб қолади. 

---

115 
Атмосферанинг Ердаги ҳаёт учун аҳамияти жуда катта. У Ерни 
қаттиқ исиб ва совиб кетишидан, метиоритлардан ва Қуёшдан келадиган 
зарарли нурлардан сақлайди.