Jyul Vern, «O‘n besh yoshli kapitan». «Yangi asr avlodi»

 (Muallif izohi).

---

93
«O‘n besh yoshli kapitan»
2. Aksincha, agar yomg‘ir yoqqan davrda barometr 
asta-sekin, lekin to‘xtovsiz ko‘tarilaversa, havo yaxshila-
nadi deb dadil aytish mumkin. Endi barometr ko‘tarila 
boshlagan vaqtdan boshlab dastlabki oftobli kungacha 
vaqt qanchalik ko‘proq o‘tgan bo‘lsa, yaxshi havo shun-
chalik uzoq vaqt davom etadi.
3. Ikki holda ham barometrning tushishi yoki ko‘tari-
lishi bilanoq o‘zgargan havo uzoqqa cho‘zilmaydi.
4. Agar barometr ikki-uch va undan ko‘proq kun 
davomida asta-sekin va to‘xtovsiz ko‘tarilaversa, hatto 
shu kunlarda tinimsiz yomg‘ir quyib turgan bo‘lsa ham, 
ob-havo yaxshi kelishini bildiradi
17
. Agar barometr 
yomg‘irli kunlarda ko‘tarilaverib, havo yaxshi kelishi 
bilan yana pastga tusha boshlasa, yaxshi ob-havo uzoq-
qa cho‘zilmaydi
18
.
5. Ko‘klamda va kuzda barometrning birdaniga pa-
sayib ketishi shamol bo‘lishini bildiradi. Yozning juda 
issiq vaqtida barometrning birdaniga pasayib ketishi 
momaqaldiroq bo‘lishini bildiradi. Qishda, ayniqsa, 
uzoq vaqt sovuq bo‘lib turganidan keyin barometrning 
birdaniga pasayib ketishi shamolning boshqa tomondan 
esishini, qor erishini va yomg‘ir yog‘ishini bildiradi. Ak-
sincha, sovuq mahalda barometrning ko‘tarilib ketishi 
qor yog‘ishini bildiradi.
6. Basharti, barometr goh pasayib, goh ko‘tarilib, tez-
tez tebranib tursa, uzoq vaqt yomg‘ir yo ki havo uzoq vaqt 
yaxshi bo‘lib turar, deb o‘ylash xato bo‘ladi. Barometr-
ning to‘xtovsiz va asta-sekin ko‘tarilishi yoki pasayishi-
gina havo uzoq vaqtgacha bir xilda turishini ko‘rsatadi.
7. Kuzning oxirida uzoq davom qilgan shamolli va 
yomg‘irli havodan keyin barometr ko‘tarila boshlasa 
Shimoldan shamol kelishini hamda sovuq boshlanishini 
bildiradi».
17
Aksincha, havo yaxshi mahalda barometr xuddi shunday 
to‘xtov siz pasayaversa, yomg‘ir bo‘lishini bildiradi.
18
Xuddi shuningdek, barometr havo pasayib, yomg‘irli kunlar 
kelishi bilan yana ko‘tarila boshlasa, yomon havo ko‘pga cho‘zil-
masligini bildiradi.

---

94
Jyul Vern
Dik Send barometrning hamma xususiyatlarini yaxshi 
bilib olgan edi. Har bir dengizchi uchun qimmatli hamroh 
bo‘lgan bu asbobning to‘g‘ri gapirishini Dik o‘zi ham ko‘p 
martabalar sinab ko‘rgan edi. Endi havoning o‘zgarishini 
o‘z vaqtida bilib turish uchun, u barometrni har kuni 
ko‘zdan kechirib turar edi.
20-fevral kuni Dik Send barometrdagi o‘zgarishni 
fahmlab qoldi. Bir necha marta kuzatgandan keyin 
barometrning asta-sekin, lekin to‘xtovsiz pastga tusha-
yotganini ko‘rdi. Bu esa yomg‘ir bo‘lishini bildirar edi. 
Ammo barometr hadeb tushaversa hamki, yomg‘irdan 
asar yo‘q edi. Shunda Dik Send yomon havo ko‘pga 
cho‘zilar ekan, degan xulosaga keldi.
Ammo yilning bu faslida yomg‘irgina emas, qat tiq 
shamol ham turib qolishi mumkin edi. Rostdan ham, 
bir kundan keyin shamol juda kuchayib ketdi, havo oqi-
mining kuchi bir soatda oltmish kilometr tezlikka yetdi
19
.
Shamol «Poligrims»ning yelkanlarini yulib ketmasligi 
va machtalarni sindirib yubormasligi uchun yosh kapitan 
ba’zi bir ehtiyot choralarni ham ko‘rib qo‘ydi.
U bom-brasel, topsel va tashqi kliver yelkanlari ni yig‘ib 
qo‘yishni buyurdi. Ammo bugina kamlik qiladiganga 
o‘xshardi. Ko‘p o‘tmay u yana bramselni ham tushirib 
qo‘yishni va marselni kichraytirishni buyurdi.
Tajribasiz matroslar bilan bu keyingi ishni bajarish 
oson ish emas edi. Ammo qiyinchilik deb ishni to‘xtatish 
mumkin emas edi, chindan ham hech kim ishni to‘xtat-
madi.
Dik Send Bat bilan Ostinni boshlab yuqoriga chiqdi va 
anchagina uringanidan keyin undagi yelkanni tushirdi. 
Agarda barometrnig pasayishi xavf tug‘dirmaganida edi, 
Dik machtalarda ikkala reyani ham o‘z joyida qoldirgan 
bo‘lar edi. Biroq shamol bo‘ronga aylanadigan bo‘lganida 
yelkanlarni kamaytirishgina emas, balki machtalarni 
19
Soatiga 60 km, ya’ni soniyasiga 17 metr tezlikda esadigan 
shamol bo‘ron darajasiga yetardi (bu bo‘ronning kuchi sakkiz 
ballga teng bo‘ladi).

---