Jyul Vern, «O‘n besh yoshli kapitan». «Yangi asr avlodi»

85
«O‘n besh yoshli kapitan»
Shundan keyin o‘z hujrasiga qaytdi. Ehtimol, u bu 
qayg‘uli voqeaning oqibati nima bo‘larkin, deb yaxshilab 
o‘ylab ko‘rmoqchi va biror qat’iy harakat rejasini tuzmoq-
chi bo‘lgandir.
Ammo hujrasiga qaytayotganida, haligi suvarakka 
duch kelib qolib, o‘sha bilan ovora bo‘lib qoldi. Olam-
da «Piligrim» degan kema borligini, un ga kapitan Gul 
qo‘mondonlik qilganini va u becho ra kapitan o‘zining 
hamma matroslari bilan halok bo‘lganini Benedikt tog‘a 
birpasda esidan chiqarib qo‘ydi. Go‘yo olamda sira ham 
topilmaydigan tillaqo‘ng‘iz uchrab qolganday, u bu jir-
kanch hasharotni o‘rganishga vujudi bilan berilib ketdi.
Olti kishini nobud qilgan og‘ir falokat yo‘lovchilarga 
hali ham ta’sir qilib turganligiga qaramasdan, kemada 
hayot o‘z iziga tushdi.
Ana shu birinchi kuni Dik Send, har qanday kutil-
magan voqealarga tayyor holda turish uchun, ke mani 
mukammal ravishda tartibga solaman, deb o‘lib bo‘ldi. 
Negr matroslar yosh kapitanning har bir ishorasiga 
bo‘ysundilar. Kechga borib «Piligrim»ning hamma joyida 
namunali tartib o‘rnatildi. Kelgusida ham ishlar yaxshi 
bo‘ladi deb umid bog‘lash mumkin edi.
Negoro endi o‘n besh yoshli kapitanning obro‘siga daxl 
qilmaydigan bo‘ldi. U Dik Sendni hech so‘zsiz o‘zining 
boshlig‘i deb tan oldi. Negoro ilgarigi singari ko‘p vaqtni 
torgina kambuzda o‘tkazar va palubaga kamdan-kam 
chiqar edi.
Dik Send, Negoro salgina bo‘lsa ham intizomni buzsa, 
safarning oxirigacha uni qamoqda tutishga qat’iy qaror 
qilib qo‘ydi. Gerkuls esa yosh kapitan ning birinchi ishora-
si bilanoq Negoroni yoqasidan g‘ippa bo‘g‘ib, turmaga 
olib borib qamashga tayyor turar edi. Pahlavon bu ishni 
hash-pash deguncha bajarib qo‘ygan bo‘ladi. Kampir 
Nan, yaxshi oshpaz bo‘lganidan, Negoroning ishini be-
malol qilaverardi.
Negoro o‘zining juda ham topilmaydigan odam 
emasligini fahmlagan bo‘lsa kerak, shu sababdan o‘ziga 

---

86
Jyul Vern
shubha bilan qarayotganliklarini sezib ehtiyot bo‘lib o‘ziga 
gap tekkizmaslikka harakat etdi.
Shamol borgan sari kuchayar, lekin doim bir tomon-
dan esar edi, shuning uchun kechga qadar ham yelkanlar 
almashtirilmadi. «Piligrim»ning asbob-uskunalari ham-
masi yaxshi va mahkam bo‘lganligi orqasida, shamol 
qattiqroq mahalda ham ko‘p yelkan bilan suzaverar edi.
Kechasi bo‘lishi bilan aksari kemalar odatda yel-
kanlarni biroz kamaytiradilar. Ko‘pincha eng yuqoridagi 
yelkanlar tushiriladi. Ana shunday qilinganda to‘satdan 
turgan dovulni ham kema pisand qilmaydi. Ammo Dik 
Send bunday ehtiyot chorasini qilmadi, chunki havo-
ning buzilishidan hech qanday darak yo‘q edi. Shu bilan 
birga u, ke ma okeanning bo‘m-bo‘sh qismidan tezroq 
o‘tib ketsin, deb, yurish tezligini kamaytirishni istamas 
edi. Bundan tashqari, yosh kapitan birinchi kechada 
o‘zi navbatchilik qilib, hamma narsani o‘zi kuzatib tur-
moqchi bo‘lgan edi.
Yuqorida aytilganicha, «Piligrim» yurgan yo‘lni tax-
miniy o‘lchash uchun Dik Send faqat kompas bi lan 
lagdan foydalanishi mumkin edi.
Yosh kapitan har bir yarim soatda lagni dengizga 
tushirishni buyurdi va natijasini o‘zi yozib bordi.
«Piligrim»da ikkita kompas bor edi. Bittasi shturval 
yonida, rul boshqaruvchining ko‘z oldida turar edi. Uning 
xaritachasi kechasi ham, kunduzi ham doim kemaning 
ketayotgan tomonini ko‘rsatib turar edi. Qorong‘i tushishi 
bilan uning ikki chekkasiga ikkita chiroq yoqib qo‘yilardi. 
Ikkinchi kompas kapitan Gulning kayutasidagi devorga 
osib qo‘yilgan edi. Kapitan hujradan chiqmasdanoq bu 
kompasga qarab, rul boshqaruvchi kemani to‘g‘ri yo‘ldan 
haydab ketayotiptimi, yoki tajribasizligi, yoxud ehtiyot-
sizligi orqasida kemani tentiratib boshqaryaptimi – shuni 
kuzatib turar edi.
Uzoq safarga chiqqanda hamma kemalarda ham 
odatda ikkita kompas, kam deganda ikkita xronometr 
bo‘ladi. Bu asboblarning to‘g‘ri ishlayotganini tekshirish 

---