Joba: Arxaik dáwiri turmisiniń uliwma kórinisi. B. e sh. VII-VI ásirlerde Attikada qulshiliq demokratiyasiniń qáliplesiwi

Jil dawaminda arxont waziypasin orinlaǵan yevpatridler óz orinlarin jańa saylanǵanlarǵa bosatip berip, ózleri areopagtiń ómirlik aǵzalari bolip qalar edi. Areopag b.e.sh. VIII-VII ásirlerde eń abroyli hákimiyat organi edi.

Yevpatridler kolonizatsiya hám teńiz sawdasina aktiv qatnasti. Tovar islep shiǵariw, sawda ónermentshilik tez rawajlandi. Attikada diyqanlardi qarzǵa batiw protsessi kúsheyip ketti hám nátiyjede qarizi ushin qulǵa aylandiriw ádetke aylandi. B.e.sh. VII ásirdiń ekinshi yarminda Attikada soсial-siyasiy jaǵday keskinlesip ketti. B.e.sh. VII ásirdiń 30-jillarinda aqsúyek Kilon tárepinen hákimiyatti basip aliwǵa urindi. Arxont Drakon tárepinen 622-jilda awizeki nizamshiliqti jazba toplamǵa keltiriliwi uriw aqsúyekleriniń hákimiyatin hálsiretti. Drakon nizamlari menen uriwshiliqtiń qaldiqlari bolǵan ósh aliw qadaǵan etildi, jazalaw funksiyasi aeropagqa berildi. Drakon nizamlari qatal edi, meynet etpegen puxaralar jazalanar edi. Urliq jinayati ushin ólim jazasi berilgen.

3. Solon reformalari. Afinada yevpatridler menen xaliqtiń kambaǵal bólimi bolǵan ápiwayi demos arasinda soсial qarama-qarsiliqlar kúsheydi. B.e.sh. 621-jili arxont Drakon tárepinen júrgizilgen Afinadaǵi háreket etiwshi huqiq normalarin jaziw qáwimlik mekemelerge kúshli soqqi berdi.

Drakon nizamlari Attika xaliqin eń úlken mashqalalarinan biri qariz máselesin sheshpedi.

B.e.sh. 594-jilda arxont waziypasina saylanǵan kambaǵallasqan yevpatrid, shair Solon reformalar ótkerdi. Solon, kórnekli siyasiy isker, oyshil, júz bergen soсialliq-siyasiy jaǵdaydiń awir ekenligin jaqsi túsindi. Solon reformasi jámietiniń derlik barliq táreplerine tiyisli boldi: ekonomikaliq qatnasiqlarina, soсialliq dúziliske, áskeriy is penen mámleketlikti bekkemlewi. Solon eńgizgen Afinaniń pútkil jergilikli xalqin jer dáramatiniń kólemi boyinsha tórt toparǵa bóliw úlken áhmietke iye boldi. Áskeriy-siyasiy tarawda áhmietli qayta quriwlar júz berdi. Salonniń barliq usi ilajlari Xaliq jiynalisiniń jumisin jańlandiriwǵa alip keldi. Endi Xaliq jiynalisinda áhmietli mámleketlik jumislar talqilana baslandi, nizamlar qabillandi, reformalar tastiyiqlandi. Solon 400 adamnan ibarat jańa keńes tastiyiqlaydi. Solonniń siyasiy jańaliqlariniń mánisi sonnan ibarat, xalqiniń keń qatlami-demoslardi shólkemniń jumisina qatnastiriw. Demoslardiń keń qatlamlari basqariwǵa qatnasiwǵa huqiq alǵan mámleketlik dúzim demokratiya dep ataldi. Solon reformalari Afinadaǵi jaǵdaydi tupten ózgertti. Qarizi ushin diyqanlardi qulǵa aylandiriw biykarlandi, aldinǵI qarizlari ushin qul qilinǵanlar azat etildi hám de shetke qul qilip satip jiberilgen jámáát esabinan pul tólenip Afinaǵa qaytarildi.