Bilgenimizdey, ǵárezsizlikke eriskenimizden keyin, jurtımızda ruwxıylıq máselesine bólek áhmiyet berile baslandı. Sebebi ruwxıylıqı joqarı dárejede qáliplesken xalıq ullı hám jeńilmes bolıp tabıladı

Tema:
Reje:
1.
2.
3.

Kirisiw
Bilgenimizdey, ǵárezsizlikke eriskenimizden keyin, jurtımızda ruwxıylıq máselesine bólek áhmiyet berile baslandı. Sebebi ruwxıylıqı joqarı dárejede qáliplesken xalıq ullı hám jeńilmes bolıp tabıladı. Ol mudamı párawanlıq,tınıshlıq, adamgershiliklilik, baxıt ushın gúresedi. Ruwxıylıqı joqarı xalıq basqa millet wákilleri qádiriyatların húrmet etedi, óz qádiriyatların kóz qorachig'iday avaylaydi. Uzaq tariyxımızǵa názer taslasak, xalqımız barlıq dáwirlerde de ruwxıylıq tárepke intilgan hám buljıtpastan onıń iyesi bolıwǵa erisken. Amur Temur. Alisher Navaiy, Bobur, Ullıbekning qurılısshılıq jumısları, ruwxıy qavrashlari buǵan ayqın mısal bóle aladı. Búgingi kunga kelip bolsa, ruwxıylıq máselesi mudamıǵınan da qúdiretli kúshke aylanıp atır. Sebebi, insaniyat XXI ásir informaciyalar ásirinde jasap atır. Maǵlıwmatlarǵa kóre informaciyalardıń kólemi, tezligi, aralıqtan tásiri hár qashanǵınan da tez hám ańsat tarqalıp atır. Bizge ekenin aytıw kerek, informaciyalar insan sanasına qanshellilik unamlı tásir kórsetsa, óz gezeginde sonshalıq unamsız tásir de kórsetedi. Mine sonday bir dáwirde jasap atırǵan ekenbiz, jetkinshek ruwxıylıqı pákligi saqlaw, kóteriwde maktb ruwxıyma'rifiy jumıslarınıń áhmiyeti asa úlken bolıp tabıladı. Bul jumıslar Prezidentimiz ideyaları,
Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasi, “Tálim tuwrısında”gi Nızam hám Kadrlar tayarlaw milliy programması, milliy ǵárezsizlik ideyaları, jáhánǵa ataqlı oqımıslılarimizning aldıńǵı pikirleri tiykarında shólkemlestiriledi. Mektep ruwxıy -bilimlendiriw jumısların shólkemlestiriw, joqarıdaǵı ideyalardı targ'ib qılıw, mektep jámáátine milliy ǵárezsizlik ideyaların sıńırıwda mektep ruwxıy -bilimlendiriw jumıslar boyınsha direktor orınbasarı iskerliginiń áhmiyeti úlken bolıp, bul jumıslar odan siyasiy bilimpazlıq,aratorlıq, ziyreklilik sıyaqlı sapalar iyesi bolıwdı talap etedi.
1.
Direktor orınbasarı oqıwshılarǵa salıstırǵanda miyir hám muhabbat, pedagogikalıq jámáátine hám ata-analarǵa salıstırǵanda qatal bolǵan halda jumıs tutıwda hám úzliksiz óz ústinde islep, taqat-sabırlı, óz pikirlerin puqta bayanlaıp, ózgelerdi ózine tarta alatuǵın páziyletlerdi ózine sáwlelengenleydi.
Mámleket hám húkimetimiz tárepinen qabıl etilgen barlıq hújjetler mánisin, Prezident dóretpelerin jaqsı biliwi, onı oqıwshı -jaslar arasında targ'ib eta alıwı, xalıq pedagogikası dástúrlerineni, ózbek xalqi milliy úrp-ádetleri,qádiriyatları, oqımıslıları o'gitlarini jaqsı biliwleri kerek.
- Mámleketimizdiń ishki hám sırtqı siyasatın jaqsı biliwi hám mudami onı óz iskerliginde esapqa alıwı, tárbiyalıq islerdi shólkemlestiriwdiń ilimiy tiykarları hám de jańasha usıl hám metodların jaqsı biliwi;
- radio, televidenie hám ǵalaba xabardıń basqa quralları arqalı berilgen eń sońǵı jańalıqlardan boxabar bolıwı hám de olardıń mánisin oqıwshılarǵa etkaza alıwı ;
- klasstan tısqarı ilajlardı tayarlaw hám ótkera biliwi;
- rayon, qala, wálayat, respublika kóleminde ótkeriletuǵın ilajlarda qatnasıwı ;
- mektepte oqıwshılar menen tárbiyalıq islerdi alıp baratırǵanlarǵa metodikalıq usınıslar berip barıwı ;
- úzliksiz túrde óz mamanlıǵın asırıp turıwı, óz tarawı boyınsha ótkeriletuǵın seminarlarda qatnasıw.
Ol qaǵıydada belgilengen wazıypalar menen baylanıslı túrde tiyisli pedagogikalıq xızmetkerlerge kórsetpe beredi.
Xızmet wazıypası sheńberinden kelip shıqqan halda klasstan hám mektepden tısqarı islerdi shólkemlestiriw hám jańa to'garaklarni ashıw máselelerin sheshedi.
- klass basshısınıń tálim-tárbiya jumısları boyınsha erisken jetiskenliklerin esapqa alıp, onı sıylaw ushın direktorǵa usınıs kirgiziw;
- klass basshılarınıń óz wazıypasına salıstırǵanda juwapkershiliksizligi yamasa ózimshillik penen talan-taraj yetiw etilgenligi ushın direktor menen kelisim halda eskertiw beriw;
- balanı jaqsı tárbiyalaǵan ata-analardı, mektepke járdem bergen máhelle aktivlerin sıylaw ushın direktorǵa usınıs beriw huqıqına iye.
Direktor orınbasarı menen tómendegi jumıslar keliwiliwi kerek:
- klass basshıları jumıs rejesin direktor menen sheriklikte tastıyıqlaw ;
- mektepte ótkeriletuǵın sport jarısları rejesin direktor menen sheriklikte tastıyıqlaw ;
- hár qıylı daǵı to'garak jumısları rejesin direktor menen sheriklikte tastıyıqlaw.
2.

Mektep hám mektepden tısqarı mákemelerdiń shólkemlestirilgen formaları, mazmunı hám maqsetin belgilew búgingi kúnimizning barlıq qararların esapqa alıwdı talap etpekte. Klasstan hám mektepden tısqarı usı tárbiyalıq jumıslar shaxs kámalı basqıshların belgilep alıwǵa qaratılǵanlıǵı menen xarakterlenedi. Usı mashqalanı unamlı sheshiw ushın klasstan hám mektepden tısqarı tárbiyalıq jumıslar sistemasında tómendegiler bolıwı kerek:
- kamalg'a keltirip atirg'an insan shaxsın tárbiyada joqarı social qádiriyat dep tán alıw, hár bir balanıń ayrıqsha hám ózine hosligini húrmetlew, social huqıqın itibarda tutıw kerek;
- milliylikti ayriqsha dástúr qurallarına tayanish;
pedagoglar hám oqıtıwshılar ortasında óz-ara húrmet munasábetlerin qáliplestiriw;
- mekteptiń jámiyetlik shólkem, otaliq etiwshi kárxanalar menen baylanısın bekkemlew;
- balalar qadaǵalawsızligi hám nızam aynıwınıń aldın alıw ;
- jasaw jayı boyınsha balalardıń bos waqıtın shólkemlestiriw;
- oqıwshılardıń shańaraqlarına barıw hám balalardı tárbiyalawda olarǵa járdem beriw;
- jetkinshektiń watanǵa, jámiyetke hám miynetke, ózine hám adamlarǵa munasábetin ańlap alıwǵa qaratılǵan ahloqiy sezimlerin tárbiyalaw.
Klasstan hám mektepden tısqarı tashkil etilgen jumıslar oqıwshılar turmısındaǵı tarbiviy iskerlikti toldıradı. Olardıń dúnyaǵa kóz qarasın tuwrı qáliplesiwine,ahloqiy jetilisiwine kómeklesedi. Teoriyalıq bilimlerdi ámeliyat islep shıǵarıw menen bekkem baylanısıwına jay jaratadı. Klasstan hám mektepden tısqarı jumıslarǵa basshılıq etiwshi shólkemlestiriwshiniń wazıypaları da kóp qırlı bolıp tabıladı.
Tárbiyalıq jumıslar balalardıń kúndelik turmısınan alınǵan anıq dáliller hám waqıyalardı, kórkem ádebiyat, vaqtli baspasóz, kinofilmlardan alınǵan mısallardı analiz etiw hám de talqılaw tiykarında ótkeriledi. Bul islerdiń ózgesheligi sonda, bul balalardıń ózin ahloqiy minez-qulqları haqqında oy-pikir júrgiziwge hám olarǵa tuwrı ataq beriwge uyretedi.
Klasstan hám mektepden tısqarı tárbiyalıq jumıslar oqıwshılardıń sabaqtan bos waqıtlarındaǵı oqıw tárbiya procesin toldıradı hám keńeytiredi, oqıwshılardı ǵárezsiz bilim alıwları, unamlı qábiletlerin, baslamashıları asırıwǵa múmkinshilik jaratadı.
Usınıń sebepinen keyingi dáwirde oqıwshılardıń sabaqtan tısqarı waqıtların valantyor uyushtirishga bólek áhmiyet berip atır.
Klasstan hám mektepden tısqarı tashkil etilgen tárbiyalıq jumıslar oqıwshılar turmısındaǵı tárbiyalıq iskerlikti toldıradı. Olardı sanalı, dúnyaǵa kóz qarasın qáliplestiredi. Klasstan hám mektepden tısqarı tárbiyalıq jumıslar shólkemlestiriwshisiniń wazıypalarına tómendegiler kiredi:
-sabaqtan tısqarı tárbiyalıq islerdi joybarlaw hám ámelge asırıwdı baqlaw ;
-oqıwshılardıń klasstan hám mektepden tısqarı kóp qırlı islerdi pedagogikalıq jámáát, oqıwshılar shólkemleri, klass aktivleri járdeminde jolǵa qoyıw ;
-klasstan hám mektepden tısqarı jumıslar baǵdarına tikkeley basshılıq etken halda, oqıwshılar shólkemleri klass aktivlerine stilistik járdem kórsetiw;
-umummaktab hám mektepleraro ótkeriletuǵın eń zárúrli tárbiyalıq ilajlarda qatnasıw ;
-oqıwshılardıń bos waqıtların shólkemlestiriwde tárbiya hám mádeniyat mákemeleri hám de jámiyetshilik kúshinen keń paydalanıw.
Klass jámááti menen alıp barılatuǵın tárbiyalıq islerdiń kólemi, tiykarǵı baǵdarları, mazmunı hár bir jas basqıshda oqıwshılardıń psixik rawajlanıwı dárejesine sáykes keliwi kerek.
Tárbiyalıq jumıs pedagogdan pútkil qábiletin jumısqa salıwdı, tinmay izertlewdi talap etedi. Sebebi keleshek áwlad tárbiyalanǵan, uyushgan, tatıw, jonajon watanımızdıń haqıyqıy puqaraları bolıwı kerek.
Mektepte bashlang'ich klaslarda tárbiyalıq islerdi aparıw onı jolǵa qoyıw klass basshısı yamasa tárbiyalıq jumıslar shólkemlestiriwshileri tárepinen uyushtiriladi tárbiyalıq jumıstıń tiykarǵı baǵdarları : oqıwshılarda ilimiy dúńyaǵa kózqaras tiykarların qáliplestiriw, olardı milliy ǵárezsizlik ruwxında tárbiyalaw ; oqıwshılardıń social paydalı miynetin shólkemlestiriw; oqıwshılarda ahloq mádeniyatın, olardıń óz xuquq hám minnetlerine salıstırǵanda sanalı munasábetti tárbiyalaw ; oqıwshılarda o'zo'zini basqarıw ilmiy tájriybelerin qáliplestiriw bolıp tabıladı.
Baslanǵısh klass oqıwshısı hám klass basshısı iskerliginiń tiykarǵı wazıypalarınan biri oqıwshılardıń tatıw ádeliy jámáátti shólkemlestiriw bolıp tabıladı.
Baslanǵısh jámáát jumısı sonday qurıladıki, odan klasstıń basqa jamolari menen baylanısı turaqlı túrde ámelge asıriladı, umum mektep dástúrleri saqlanadı. Baslanǵısh jámáát oqıtıwshı -tárbiyashi hám klass basshısı, oqıwshılar o'zo'zini basqarıw, óz-ózin basqarıw shólkemleri baslıqlıǵında umummaktab social paydalı jumısları iskerliginde qatnasadı.
Oqıtıwshı hám klass basshısı saw, tatıw balalar jamosini qáliplestiriw menen birge turaqlı balalar qızıǵıwshılıqların qollap -quwatlaydilar, olardıń social paydalı iskerligin jóneltirip baradılar.
Kishi jaslı oqıwshılar júdá aktiv hám jıldam boladılar. Aktivlikke umtılıw bul jas daǵı balalardıń organikalıq mútajligi. Biraq bunda balalar ele etarli turmıslıq tájiriybege iye bolmaydı hám kúndelik pedagogikalıq basshılıqqa mútajlik sezedi.
Baslanǵısh klass oqıtıwshı balanıń dáslepki mektep degi qádemidanoq tárbiyalıq jumıstıń chinakkam jámiyetshilik munasábetlerin jaratılıwma zor múmkinshilik beretuǵın, balalarda bir-birlerine ǵamxor munasábette bolıwdı tárbiyalaytuǵın, individual qábiletlerdi rawajlandırıw ushın qolay múmkinshilikler jaratatuǵın usıllardı tańlaydı.
Oqıtıwshı baslanǵısh klaslarda balalarǵa ózlerin qızıqtiruvchi iskerlik túrin tańlawǵa járdem beredi. Biraq kóbinese kishi jas daǵı oqıwshılar jas qásiyetlerine kóre, óz qásiyetlerin tuwrı bahalay almaydılar.
Balalardıń ósiwi olarda jámiyetshilik ilmiy tájriybe hám kónlikpeleriniń qáliplesip barıwı menen oqıtıwshı -tárbiyashiniń balalar jámáátine basshılıq etiwindegi procesin ózgertirip baradı.
Oqıtıwshı baslanǵısh klaslardayoq tatıw balalar jámáátin jaratıw tiykarında saw jámiyetshilik pikirin jaratadı.
Baslanǵısh klass oqıtıwshılarınıń balalar tárbiyalıq jamosini jaratıw salasındaǵı jumısın joqarı klasslardıń klass basshıları dawam ettirediler.
Baslanǵısh klass oqıtıwshı oqıwshılardı tálim hám tárbiyanıń tábiy sharayatında, olardıń jámáát iskerligi processinde úyrenediler.
Klasstan tısqarı jumıs oqıwshılarǵa qandayda bir maqsetke qaratılǵan pedagogikalıq tásir waqtın uzaytıradı, ol oqıtıwshınıń sabaqlarda iyelegen bilimlerin keńeytiw hám tereńlestiriw, balalardıń uqıplıyatini rawajlandırıw, olardıń túrme-túr qızıǵıwshılıqların qandırıw, materiallıq dem alısların uyushtirish imkaniyatın beredi.
Klasstan tısqarı jumıs balalardı jámiyet turmısına tartıwdıń úlken múmkinshiliklerine iye.
Buǵan baylanıslı shólkemler aktivligin ush tiykarǵı tárepin kóriw múmkin:
shólkemlestiriwshilik, usılıy hám basqarıw.
Shólkemlestiriwshi oqıwshılarda saw ıqtıqattı qáliplestiriwde ruwxıylıq hám
bilim bólmelerin úskenelewge de bólek itibar beriwi kerek boladı. Tiykarınan, bunda ol tómendegilerge itibar beriw kerek:
- Ózbekstan Respublikasınıń Mámleket nishanları (Bayraq, Gerb, Maqtaw qosıǵı ) hám olardıń tolıq klassifikaciyası ;
- siyasiy-huqıqıy qádiriyatlarımız (mámleketimiz kartası, Konstitusiyamiz hám de milliy valyutamizni ańlatiwshı taxtalar );
- ruwxıy -bilimlendiriw reformalarǵa tiyisli Prezident Islam Karimovning dóretpeleri hám de olardıń qısqasha annotasiyasi;
- milliy ruwxıylıqimizning záberdes wákilleri kelbetleri sáwlelendirilgen pát hám de olardıń tásirli pikirlerinen úlgiler;
- xalqımızdıń materiallıq miyrasları, dástúrleri, úrp-ádetlerin sáwlelendiriwshi kórgezbeler;
- Respublika Ruwxıylıq hám bilim Keńesi baspaları ;
- «Ruwxıylıq» baspaında baspadan shıǵarılǵan tiykarǵı kitaplar ;
- «Milliy ǵárezsizlik ideyası : tiykarǵı túsinik hám principler» qollanbası, sol pán hám de «Ruwxıylıq tiykarlari», «Ádepnama»ga tiyisli sabaqlıq hám qóllanbalar, tiykarǵı gazeta hám jurnallar taxlamlari»
- diniy-etikalıq kitaplar, olardaǵı ruwxıy kámalǵa jetkenge úndewshi pikirlerden úlgiler.
Sonıń menen birge, bul ishda oǵada zárúrli bolǵan eki jańalıqtı engiziwdi usınıs qılıw múmkin:
Birinshisi, elshunos alım, tariyx pánleri kandidati Bilol Aminov tárepinen jazılǵan «Hikmet - ibrat» qollanbasında keltirilgen «Tillo qushchalar ushıwi» atlı hikmetler jollamasına qaray ruwxıylıq hám bilim reti kelgendediń bir bóleginde diywaldıń kata hám kishi júzesi joybar tiykarında isletilinip, «Dono bo'lay desangiz» yamasa «olim bo'lay desangiz» sıyaqlı sózler zárúriyatqa kóre túrli tillerde jazıp qóyıladı. Bul kata jazıwlar astına naǵıslı jıyeklerde hikmetli sózlerden 15-20 tasi jazıp qóyıladı. Jıyekler átirapında shıraylı qus ushıwı, tereklerde otırǵan jaǵdayları gúl yamasa terekte sayrayotgan qus suwreti beriledi. Astına 8-10 tartpa ornatıladı. Olarǵa háptede eki yamasa úsh ret «vizitka»formasındaǵı túrli hikmetler jazılǵan «tillo qushchalar» maketi salıp qóyıladı, olardıń sanı oqıwshılar sanına qaray ko'paytirilishi múmkin. Shıraylı naǵıslı qaǵazchalarda 2 den hikmet jazılǵan boladı. «Tillo qushchalar» atınıń alǵan bul qaǵazchalarni oqıwshılar óz ixtiyorlari menen alıwları hám kelesinde dawamın shıdamsızlıq menen kútiwleri kerek. Tekstler mektep ruwxıyot hám bilim bólmelerinde tayarlanadı hám kóbeytiriledi.
Daslep háptede bir ret, keyinirek eki-úsh ret seanslar shólkemlestiriw múmkin. Seanslardı úlken tánepis waqtında yamasa shınıǵıwlardan keyin ótkerse boladı. Seanslarda beriletuǵın ruwxıy azıq tábiy ehtyojga aylanıp ketiwi hám oqıwshılar itibarın tartıwı ushın «chaqiruvchi xabar signallari»den paydalanıw maqsetke muwapıq. Mısalı, jasalma terek yamasa úlken tuvakdagi sayamanlı terek hám gullerge, málim waqıtlarda olar arasına ustalıq menen jaylastırıwǵan dawıs shıǵarıwshı gernaysha arqalı magnitofondan sayroqi qus dawısı berip barıladı. Bunı sonday shólkemlestiriw kerek, qus sayrawı ornına tanburda atqarıw etilgen eski namalardan berip barıw da múmkin. Bul jıldamlarda oqıwshılar da materiallıq, da ruwxıy azıq aladılar.
Ekinshi jańalıq - bul júdá jón, lekin oǵadada juwapkerli jumıs, milliy bilimtizimidagi zárúrli ózgeriw bolıp tabıladı. Xalqımızdıń materiallıq miyrasları, úrp-ádetleri, dástúrleri hám qádiriyatları túsirilgen videojamlanma shólkemlestiriledi. «Mıń bar esitkennen, bir bar kórgen ábzal»,- deydi dono xalqımız.
«Ádepnama» hám de «Milliy ǵárezsizlik ideyası hám ruwxıylıq tiykarlari»sabaqlarında tek awızsha bayanlaw usılınan paydalanavermay, videojamlanma jardeminde sabaqlar shólkemlestiriw kútá úlken nátiyje beredi.
Ruwxıylıq hám bilim bólmelerin úskenelewde Mámleket nishanları hám olar haqqındaǵı maǵlıwmatlardı jaylastırıwǵa bólek itibar qaratıw kerek. Sebebi, mámleketliliginmiz tariyxınıń qaysı bir dáwirin alıp qaramaylıq, watan tımsalları áziz hám múqaddes sanalgan. Hár bir dáwirde de mámleket nishanları, tımsalları jaysha siyasatti ámelge asırıw quralı bolıpǵana qalmay, bálki júdá kata socialma'naviy áhmiyet de kásip etken. Xalqımızdıń ǵárezsiz hám bekkem mámleket qurıw ideyası, potencialı hám ulıwma insanıylıq qádiriyatlarǵa sadıqlıǵı, bárinen burın, mámleket nishanları hám tımsallarında óz ańlatpasın tapqan.
Sol sebepli babalarımız da sociallıq-siyasiy, ruwxıy turmısında ramzlar hám tımsallardı júdá izzetlegen. Xalqımız wákilleri mámleket tımsalları ushın, hátte, óz janların da qurban etken. Jangu jedellerde bayraqtıń qulashi yamasa dushpan qolına ótiwi jeńiliw menen ese turǵan. Buǵan baylanıslı tariyxımızdan júdá kóp mısalları keltiriw múmkin. Mısalı, 1221 jıldıń kuzida mo'g'ul shabıwılshıları altı aylıq qamaldan keyin Xorezm paytaxtı Gurganjga yopirilib kirgeninde, milletimizdiń ullı qaharmanlarınan biri Shayıq Najmiddin Kubro qala qorǵaniwina jetekshilik etip, teńsiz gúresde óz kókirekin dushpan nayzasına qalqan etedi, jurt ozodligi jolında sheyit boladı. Búydewlerinshe, Shayıq ólimi aldından mo'g'ul bayraq kóteriwshiinen dushpan bayraǵın tartıp alıp, ol menen erga shekem kúshli ediki, mo'g'ullar keyinirek Shayıqtıń jansız qolınan bayraqların tartıp ololmagan jáne onıń pánjelerin kesip, óz bayraqların alǵan. Shayıq Najmiddin Kubroning jurt ozodligi jolındaǵı bul qaharmanlıǵı derlik segiz júz jıldan beri, barlıq áwladlarǵa ibrat bolıp kelip atır.
Sahıpqıran Ámir Temur dáwirinde de mámleket bayog'i júdá kata áhmiyet kásip etken. Usınıń sebepinen jangu-jedellerde mámleket bayraǵın Ámir Temurdıń eń ısengen batır áskeriylari qorǵawlaǵan. Ámir Temur «Áneydeyler»ida aytılıwına qaraǵanda, dushpan ústinen ǵayratlılıq hám mártlik kórsetip utqan ámirler hám áskeriylar Temur mámleketiniń tımsalları - tuw, naqıra menen mukofatlagan. Bul da Sahıpqıran saltanatida mámleket nishanları nechog'li bálent turǵanlıgınan dárek bolıp tabıladı.
Danqlı tariyxımızdan buǵan uqsas mısallardı kóplegen keltiriw múmkin.
Keleshegi ullı mámleket qurıw ideyası ǵárezsizligimizning dáslepki kúnleridayoq qabıl etilgen mámleketimiz nishanları da óz ańlatpasın tapqan. 1991 jıldıń 18 noyabrinde qabıl etilgen bayraǵinamızda da xalqımızdıń qálew-shıdamlılıǵı, aqlsalohiyati, ásirler dawamında so'nmagan namısı, keyipi sawlelengen.
Mámleketimiz bayraǵinada ańlatpa etilgen jańa shıǵıp kiyatırǵan yarım ay, juldızlar, moviy, aq, jasıl reńler hám de qızıl jıyek sızıqlar xalqımız namısı hám keleshekke bolǵan iseniminiń ańlatpası bolıp tabıladı. Respublikamız kóleminde ótkeriletuǵın sociallıq-siyasiy, ruwxıy -bilimlendiriw ilajlar Mámleket bayraǵın saltanatli súwrette kóteriw, maqtaw qosıǵımizni jırlaw iblan baslanadı. Xalqımızdıń ǵárezsizlik sebepli qaddini tiklagan ruwxıylıqı, namısı 1992 jıldıń 2 martında BMTga aǵza maalakatlar safida Ózbekstan bayraǵıniń jelbirewi menen bir neshe bar ósińkiligi hesh kimge sır emes.
Mámleket bayraqınıń huqıqıy hasası 1991 jıl 18 noyabrinde qabıl iqilingan «Ózbekstan Respublikasınıń Mámleket bayraǵina tuwrısında»gi Nızam menen bekkemlenip, bul hújjette bayraǵinamizning sıqılı, odan paydalanıwınıń jol-jobaları puqta hám anıq kórsetip berildi.

Sotsiometriya metodı. Bul metod kishi gruppa aǵzaları ortasındaǵı tikkeley emotsional munasábetlerdi úyreniw hám olardıń dárejesin ólshewde qollanıladı. Oǵan amerikalıq sotsiolog Jan Moreno tiykar salǵan. Usı metod járdeminde arnawlı bir gruppa daǵı hár bir a'zoning óz-ara munasábetlerin anıqlaw ushın onıń qaysı iskerliginde, kim menen qatnasıwı soraladı. Alınǵan maǵlıwmatlar matritsa, grafik, sxema, keste formasında ańlatpalanadı. Olardaǵı muǵdar kórsetiwleri gruppa daǵı adamlardıń shaxslararo munasábetleri tuwrısında oyda sawlelendiriw payda etedi.
Ulıwma aytqanda, sotsiometriya metodınan túrli jas daǵı, kásip degi, jinsdagi, dárejesi hár túrlı kisiler gruppalarındaǵı psixologiyalıq qouninyatlar, mexanizmler hám jantasıwlardı izertlewde ónimli paydalansa boladı.

Umukmiy psixologiyada salıstırıwlaw metodı menen bir qatarda longetyud (úzliksiz) metodı da keń kólemde qollanıladı. Bul metoddıń basqa metodlardan ayrıqsha tárepi sonnan ibarat, onıń járdeminde bir yamasa bir neshe sinaluvchilar uzaq múddet, hátte 10 jıllar dawamında (A. Termenning jıllıq úzliksiz tájiriybesi házirshe rekordl esaplanadı ) tekseriledi. Longetyud metodididan AQShlik A. Termen, nemis psixologiyalıq v. Shtern, fransuz R. Zazzo hám Sh. Byuller, orıs psixologları N. A. Menchinskaya, A. N. Gvozdyob, N. S. leytis, v. S. Muxina hám basqalar kóp dáwirlerden berli ónimli paydalanıp kelediler. Usı metod arqalı hár túrlı jınslı egzaklar (xasan-xusan, fotima-sholpan ) yamasa aralas jınslı (xasan-sholpan, fotima-xusan) qos gúzetilgen. Sol sebepli bir ádewir izertlewlerdiń “ana kúndeligi” (N. A. Menchinskaya, v. S. Muxina) dep atalıwı benjiz emes. Uzaq múddet dawamında arnawlı bir bir shaxstı (kishi gruppanı ) baqlaw sinaluvchida jańatdan payda bolıp atırǵan pazıyletleriniń rawajlanıw dinamikası, onıń turpayı daǵı illetler (me'yyordagi minez-qulıqtdan shetke iyiw) hám olardıń aldın alıw máseleleri maydanınan material jıynaw, sonıń menen birge, quramalı psixologiyalıq munasábetler, ishki baylanısıwlar, nızamlıachtlar, mexanizmler tuwrısında mukamml, isenimli, turaqlı maǵlıwmatlar toplaw imkaniyatın jaratadı. Genetikalıq metodı járdemi menen izertlew dawamında tóplanǵan maǵlıwmatlar pútin túrde maqsetke muwapıq jóneliste túsindirme bernedi. Mazur metodddan foydlanishdan tiykarǵı maqset, áwele, sinaluvchida jańaddan payda bolǵan shaxsqa tiyisli pazıyletlerdiń qáliplesiwi hám biliw processleri ózgeriwine tajrriba nátiyjeolariga tiykarlanǵan halda tariyp hám de klassifikaciya beriw bolıp tabıladı. Sonıń menen birge insan ruhg'iyatida jańaddan vuduga kiyatırǵan shaxs pazıyleti hám ózgeshelikiniń kórinetuǵın bolıwı dáwiri, basqıshı hám de birpara mashaqatlı minutaǵa, lag'zaga, sánege qosımsha kommentariyaberish múmkinshiligi tuwıladı. Genetikalıq metodına tiykarlanǵan shaxzs ruwxıylıqına ózgerisler menen rawajlanıw basqıshı ortasında “vertikal” baǵdardaǵı baylanıs dáregi anıqlanadı.