|
GURUH vA JAMOA PSIXOLOGIYASI.
Joba :
Gruppa haqqında túsinik.
Gruppalar daǵı social psixologiyalıq hádiyseler.
Gruppanıń ishki dúzilisin úyreniw.
Tayansh sóz dizbegiler:
Gruppalar haqqında túsinik. Gruppalardıń túrleri: shártli hám real, úlken hám kishi, rásmiy hám rásmiy bolmaǵan gruppalar. Rawajlanǵanlıq dárejesine kóre gruppalardıń túrleri. Jámáát haqqında túsinik. Gruppalardıń qáliplesiwiniń psixologiyalıq qásiyetleri hám toparıy munasábetlerin basqarıw.
Shaxslararo munasábet to'grisida. Gruppada shaxslararo munasábet: simpatiya /mehr-muhabbat/, antipatiya, uyushganlilik. Óz-ara shártlesiw, gruppa aǵzaları arasında ızzep-húrmet. Rásmiy hám rásmiy bolmaǵan liderlik. Liderlik teoriyaleri. Gruppanıń jáne onıń ishki dúzilisi ni úyreniw metodları : sotsiometriya, refrentometriya metodları. Tálim-tárbiya processinde shaxslararo sáykes keliwdi, munasábetlerin esapqa alıw.
Gruppa hám jámáátte social -psixologiyalıq ıqlım.
GURUH HAQIDA TUSHUNCHA
Gruppa - bul arnawlı bir belgine, mısalı, klasıy tiyislilikke, birgelikte iskerlik kórsetiwdiń múmkinligine jáne onıń xarakterine, sırtqıl tabıw qásiyetleri hám sol sıyaqlılar tiykarında ajralıp turatuǵın ulıwmalıq bolıp tabıladı. Gruppalardıń klassifikatsiyasi da soǵan muwapıq tárzde bolıp, kishi hám úlken gruppalarǵa bulinadi - óz gezeginde olar da real (baylanısqanlıq ), shártli formal (rásmiy) hám de noformal (rásmiy bolmaǵan ) gruppalarǵa, rawajlanıw dárejesi túrlishe bolǵan, yaǵnıy rawajlanǵan (jámáátler) hám jetkilikli dárejede rawajlanbaǵan yamasa kem rawajlanǵan gruppalarǵa (awqamlarǵa, birlespelerge, aralas gruppalarǵa ) bulinadi.
Úlken gruppalar ulıwma mákan hám zamande turmıs keshirip atırǵan ádewir adamlardı óz quramına alǵan sotsial ulıwmalıqtı sırtqıl etetuǵın real (baylanısqan ) gruppalar formasında bolıwı múmkin. Bul xildagi úlken gruppalarǵa kárxananıń miynet jámááti yamasa kóplegen oqıtıwshılar bir- birleri menen tikkeley óz-ara baylanısda bolmasalar da, lekin áyne shaqta birden-bir bir baslıqǵa (direktorǵa, ilimiy basqarıwshına ) buysinadigan, bir partiya hám kásiplik soyuz shólkemine kiretuǵın, mektep turmısına tiyisli hámme ushın ulıwma esaplanǵan ishki tártiptiń barlıq qaǵıydalarına ámel etiletuǵın úlkengine bir mekteptiń pedagoglar jámááti kiritilgen bolıwı múmkin. Úlken gruppalar geyde bir belgileri (klasıy, jınıslıq, milliy, yesh hám basqa belgileri) ga qaray ajratılatuǵın hám birlestiretuǵın shártli gruppalar formasında bolıwı da múmkin. Úlken shártli gruppaǵa kiritilgen kisiler hesh qashan bir- birleri menen awqamǵan bolmasa da, lekin bul xildagi gruppaǵa ajıratılǵanı ushın tiykar bolǵan belgilerine kóre ulıwma sotsial hám psixologiyalıq tariypga ıyelewleri múmkin.
Kishi gruppalar - bárháma baylanısqan ulıwmalıq bolıp, oǵan kiretuǵın adamlardıń óz-ara birgeliktegi real háreketi hám olar ortasındaǵı real háreketi hám olar ortasındaǵı real óz-ara munasábetler menen baylanısqan bolıp tabıladı. Bul gruppalar rásmiy (formal) bolıwı, yaǵnıy yuridikalıq tárepten belgilengen huqıq hám minnetlerge, normativ tiykarında ornatılǵan strukturaǵa, tayınlap yamasa saylab qoyılǵan basshılıqqa ıyelewi múmkin.
Sonıń menen birge, yuridikalıq tárepten belgilengen statusga iye bolmaǵan, biraq quram tapqan shaxslararo munasábetler (dustlik, xayrixoxlik, xamjihatlik, isenim hám sol sıyaqlılar ) sisteması menen ańlatpalanatuǵın NORASMIY (kóbinese olardı noformal dep da ataydılar ) gruppalar da bólek ajralıp turadı. Olar bólek ajralıp turatuǵın ulıwmalıq (mısalı, túrli mektepler hám xunar - texnika bilim orınlarınıń mototsikl sportına qızıǵıwshılıqı ulıwmalıǵı negizinde birlesken bir qansha oqıwshısı ) retinde júzege shıǵıwı hám rásmiy gruppalar ishinde jetkilikli dárejede turaqlı tús kásip etiwi (klasstaǵı dos sıpatında úlpet formasında kiriwi) múmkin.
Rásmiy hám rásmiy bolmaǵan gruppalar ortasındaǵı shegaralar shártli hám salıstırmalı bolıp tabıladı. Oqıwshılardıń bul xildagi rásmiy bolmaǵan gruppaların qáliplestiriw oqıtıwshı aparıwı kerek bolǵan tárbiyalıq jumıstıń zárúrli wazıypası esaplanadı.
Gruppalar rawajlanıwınıń dárejesi yamasa dárejesi olardıń klassifikatsiyasining eń zárúrli negizi esaplanadı. Toparıy rawajlanıw dárejesi - shaxslararo munasábetlerdiń qálipleskenliginiń belgisi, gruppalar qáliplesiwi procesinig nátiyjesi bolıp tabıladı.
Rawajlanıw dárejesine kóre parıq etetuǵın gruppalardıń - diffuz gruppalar, sotsial baǵdardaǵı awqamlar, sotsial jóneliske qarsı awqamlar hám birlespeler, kollektivlerdiń psixologiyalıq qatlamı sol tiykarda quram tabadı.
Toparıy rawajlanıwdıń tiyisli túrde talay kórsetilgen dárejelerin kórsetetuǵın (hár bir konkret gruppa basınan keshiriwi múmkin bolǵan san sansız aralıq jaǵdayları menen birge) úzil-kesil túrde besew pozitsiya bólek ajralıp turadı :
1) bilvositalikning mumkin qadar yuksak darajasi va faoliyatning shaxslararo munosabatlari bilvosita ifoda etuvchi omillarning eng yuksak sotsial qimmati yuqori guruhlar. Bu jamoadir.
2) agar guruhda tegishli tarzda birgalikdagi faoliyat mavjud bo`lsa, shaxslararo munosabatlarni bilvosita ifoda eta oladigan eng yuksak darajadagi sotsial yo`nalishga ega omillar mavjud bo`lgan taqdirda bilvositalikning eng past darajasi. Bu sotsial yo`nalishdagi uyushma (misol uchun talabalarning guruhi) dir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
