Йўлдошев н.Қ., Болтабаев м. Р., Тошходжаев м. М

Меҳнат тақсимоти – унинг тақсимланиши ҳар бир ходим, гуруҳ ва 
бўлинмага мажбурият, функция, фаолият доирасини белгилаб қўйиш. 
Менежментда горизонтал ва вертикал меҳнат тақсимоти фарқланади. 
Горизонтал тақсимот – меҳнатни иш турлари, функциялар бўйича ажратиш. 
У мутахассисларни белгилашдан, ташкилотда функционал хизматлар ва 
бўлинмаларни тузишдан иборат. Бошқарув меҳнатининг вертикал тақсимоти

---

349 
ташкилотда бошқарув поғоналарини ажратишга асосланади. Ходимлар ёки 
бўлинмаларнинг фаолиятини мувофиқлаштириб туриш унинг асосини 
ташкил этади. 
Меҳнат шароити – меҳнат жараёнида инсоннинг соғлиги ва иш 
қобилиятига тъсир қилувчи ишлаб чиқариш муҳитидаги омиллар йиғиндиси. 
Бу омиллар техника ва технологиянинг ўзига хос хусусиятлари; меҳнатнинг 
оғирлиги ва машаққатлилиги; ташқи муҳитнинг инсон организми ва меҳнат 
қобилиятига таъсири; меҳнат ва ҳордиқ чиқариш тарзи; ишлаб чиқариш 
жамоасидаги руҳий иқлим билан белгиланади. 
Мотивлаш – инсон хулқи мотивларидан унинг фаолиятини бошқариш 
амалиётида фойдаланишни кўзда тутадиган менежмент функцияси. Ҳар бир 
инсоннинг хулқи мотивлар, яъни инсонни маълум ҳаракатларни бажаришга 
ундовчи ички кучлар билан белгиланади. Мотивлар инсон ички ҳолати ёки 
ташқи муҳит таъсири омилларидан унинг таъсирланиши кўринишида намоён 
бўлади, инсоннинг эҳтиёжлари, уларнинг даражасини англаш ва уларни 
қондириш имкониятлари билан белгиланади.. 
Норасмий жамоа – муайян мақсадларга эришув учун доимий ўзаро 
муносабатга киришадиган, тўсатдан уюшган одамлар гуруҳи. Ушбу 
мақсадлар норасмий ташкилотлар мавжудлигининг сабабидир. Йирик 
ташкилотларда битта эмас, бир нечта норасмий ташкилот бўлади. 
Обрў – муайян сифатлари ва хизматларига яраша умумэътироф этилган 
аҳамияти, таъсири бўлган шахс ёхуд ташкилот. Менежернинг обрўси
самарали бошқарувнинг зарурий шартидир. Ўз вазифаларига ҳалоллик, 
ташаббускорлик ва жавобгарлик билан муносабатда бўлиш, жамоанинг ҳар 
бир аъзосига талабчан ва эътиборли бўлиш, юқори касбий малака эгаси 
бўлиш орқали бунга эришилади. 

---

350