ХВФ роли
Йиқилишларнинг кўлами ва жиддийлиги ташқи аралашувга шошилинч еҳтиёж туғдирди. Ериб кетаётган мамлакатлар ўз минтақасидаги ва дунёдаги енг бой давлатлардан бири бўлганлиги ва юзлаб миллиард долларлар хавф остида бўлганлиги сабабли, инқирозга ҳар қандай жавоб ҳамкорлик ва халқаро бўлиши мумкин еди. Халқаро Валюта Жамғармаси енг кўп зарар кўрган иқтисодлари учун валюта, банк ва молия тизимини ислоҳ қилиш билан боғлаб, дефолтдан қочиш имконини бериш учун бир қатор қутқарув пакетларини ("қутқарув пакетлари") яратди. ХВФнинг молиявий инқироздаги иштироки туфайли ХВФ инқирози атамаси таъсирланган мамлакатларда Осиё молиявий инқирозига мурожаат қилиш усулига айланди.
Иқтисодий ислоҳотлар
ХВФнинг қўллаб-қувватлаши бир қатор иқтисодий ислоҳотлар, "структуравий тузатишлар пакети" (СAП) билан боғлиқ еди. СAПлар инқирозга учраган давлатларни давлат харажатлари ва тақчиллигини камайтиришга, тўловга лаёқациз банклар ва молия институтларининг ишдан чиқишига йўл қўйишга ва фоиз ставкаларини агрессив равишда оширишга чақирди. Бунинг сабаби шундаки, бу қадамлар мамлакатларнинг фискал тўлов қобилиятига ишончни тиклайди, ночор компанияларни жазолайди ва валюта қадриятларини ҳимоя қилади. Енг муҳими, ХВФ томонидан молиялаштириладиган капитал келажакда оқилона бошқарилиши, ҳеч қандай манфаатдор томонлар имтиёзли равишда маблағ олмасликлари шарт еди. Зарар кўрган мамлакатларнинг камида биттасида хорижий мулкка чекловлар сезиларли даражада камайди.
Барча молиявий фаолиятни назорат қилиш учун тегишли давлат назорати ўрнатилиши керак еди, улар назарий жиҳатдан мустақил бўлиши керак еди. Тўловга лаёқациз муассасалар ёпилиши, тўловга лаёқацизлигининг ўзи аниқ белгиланиши керак еди. Бундан ташқари, молиявий тизимлар "шаффоф" бўлиши, яъни Ғарбда тўғри молиявий қарорлар қабул қилиш учун фойдаланиладиган ишончли молиявий маълумотларни тақдим етиши керак еди.
Мамлакатлар инқирозга учрагач, AҚШ долларида кредит олган кўплаб маҳаллий корхоналар ва ҳукуматлар ўзларининг даромадларини шакллантирган миллий валютага нисбатан бирданига анча қимматлашиб, кредиторларини тўлай олмай қолишди. Вазият динамикаси Лотин Aмерикасидаги қарз инқирози билан ўхшаш еди. СAПларнинг таъсири аралаш еди ва уларнинг таъсири мунозарали еди. Бироқ, танқидчилар ушбу сиёсатларнинг қисқариш хусусиятини таъкидлаб, рецессияда анъанавий Кейнсча жавоб давлат харажатларини ошириш, йирик компанияларни қўллаб-қувватлаш ва фоиз ставкаларини пасайтириш еди.
Бунинг сабаби шундаки, иқтисодни рағбатлантириш ва турғунликнинг олдини олиш орқали ҳукуматлар иқтисодий йўқотишларнинг олдини олиш билан бирга ишончни тиклаши мумкин еди. Улар AҚСҲ ҳукумати 2001-йилда рецессияга тушиб қолганида, фоиз ставкаларини пасайтириш, давлат харажатларини кўпайтириш ва солиқларни қисқартириш каби кенгайиш сиёсатини олиб борганини ва 2008-2009-йилларда яъни Глобал молиявий инқироз даврида фискал ва пул-кредит сиёсатида ҳам худди шундай бўлганини таъкидладилар.
Кўпгина шарҳловчилар ўтмишда ХВФни Осиёнинг ривожланаётган иқтисодларини "тезкор капитализм" йўлидан рағбатлантиргани, яъни молия секторини либераллаштириш (капитал оқимидаги чекловларни бартараф етиш), портфел инвестициялари ва банк капиталини жалб қилиш учун юқори ички фоиз ставкаларини сақлаб қолиш учун танқид қилдилар. ,ва хорижий инвесторларни валюта рискига қарши ишонч ҳосил қилиш учун миллий валютани долларга боғладилар.
Do'stlaringiz bilan baham: |