Jalilova s. X. Taraqqiyot psixologiyasi va differentsial psixologiya

Chaqaloqlik davri. Bola dunyoga kelishi davriga kelib, uning nerv sistemasi asosan tarkib topadi va tashqi dunyo bilan aktiv ravishda aloqalar o‘rnatishga tayyor bo‘ladi. Nerv sistemasining keyinchalik rivojlanib borishi miya og‘irligining ortishida ifodalanadi. Miya og‘irligi va tana og‘irligi go‘daklik davrida jadal rivojlanadi. Miya og‘irligi 360-400 g dan 850-900 g gacha, tanasining og‘irligi 2,5-3 kg dan 8,5-9 kg gacha, bo‘y uzunligi 48-50 sm dan 70-75 sm gacha oshadi. Teri, ta’m bilish, hid sezish analizatorlari yaxshiroq ishlaydi. Masalan, shirin choy, taglik ho‘lligi.
Dunyoga kelganing birinchi kunlarida bolada – ovqatlanish, himoyalanish va orientirovka reflekslari kabi shartsiz reflekslar sistemasi mavjud bo‘ladi. Biroq bu reflekslar bolaning atrof-muhit bilan aktiv o‘zaro aloqasi uchun etarli emas. Kattalarning yordamisiz bola o‘z ehtiyojlaridan birontasini ham qondira olmaydi. Boshqa kishilar bilan bevosita kontakda bo‘lish bola taraqqiyotining asosi hisoblandi. Bu jarayonda esa bolada dastlabki shartli reflekslar hosil bo‘la boshlaydi. (1-bo‘lib bolada ovqatlanishidagi holatga nisbatan shartli refleks tarkib topadi).
Ko‘rish va eshitish analizatorlarining aktiv ishlashi bola psixik rivojlanishining muhim momenti hisoblanadi. Uning asosida esa “Bu nima?” orientirovka refleksining rivojlanishi ro‘y beradi.
O‘tkazilgan tadqiqotlarning ko‘rsatishicha bu davrda bolaning emotsiyalari qichqirishda ifodalanadi, qizarish, turli harakatlar bilan birga kechadi. 2 oyligida bola kishining yuziga nigohini to‘playdi, qo‘llari, oyoqlarini qimirlatadi, (nutqiy) tovush reaksiyalari paydo bo‘ladi. Bu reaksiya esa jonlanish kompleksi deb yuritiladi. 3 oylik bo‘lganida bola o‘zi uchun yaqin kishilarni ajrata boshlaydi, 6 oyligida ularni begonalardan farqlay oladi.
O`z-o`zini tekshirish uchun savollar:

1. 
   Perenatal davr qanday bosqichlarga bo`linadi?
   
2. 
   Perenatal davr inson psixik rivojlanishida qanday o`rinni egalllaydi?
   
3. 
   Perenatal davrida homilaning normal rivojlanishiga qanday omillar ta`sir ko`rsatadi?
   
4. 
   Chaqaloqlik davrida qanday o`zgarishlar sodir bo`ladi?
   
5. 
   Jonlanish kompleksining mohiyati nimada?