Jalilova s. X. Taraqqiyot psixologiyasi va differentsial psixologiya

3 yosh inqirozi - o‘tkinchi holat bo‘lib, bir qancha yangi tuzilmalar vujudga kelishi bilan bog‘langan, ya’ni o‘zini atrofdagilardan ajratish, o‘zini boshqalar bilan taqqoslash. Bular esa bola psixik rivojlanishidagi muhim qadamdir. Kattalga o‘xshash intilish o‘yin formasida amalga oshirishi mumkin. Shuning uchun 3 yoshdagi krizis bolaning o‘yin faoliyatiga o‘tishi bilan hal qilinadi. Ilk bolalik davrida bola juda emotsional bo‘ladi. Biroq uning emotsiyalari barqaror emas. Kulgi achchiq yig‘i bilan almashinishi mumkin. Yig‘indan keyin quvonch paydo bo‘ladi. Ammo bolaga yoqadigan predmet ko‘rsatilsa, yoqimsiz tuyg‘udan osonlik bilan halos bo‘lishi mumkin.
Ilk bolalik davrida ahloqiy hislar shakllana boshlaydi. Bunda kattalarning roli katta. Agar ular bolaning boshqa kishilar bilan hisoblashishga o‘rgatsalar, masalan; “Shovqin qilma dadang uxlayapti”, “Bobongga tuflisini olib ber” deb o‘rgatsalar, bolada ahloqiy hislarning tarkib topishiga yordam beradilar. Bu davrda bolada o‘zi birga o‘ynaydigan o‘rtoqlariga nsibatan ijobiy his-tuyg‘ular paydo bo‘ladi.
Kattalar bilan bo‘ladigan muloqat jarayonida bolada maqtovga nisbatan emotsional reaksiya shakllanadi. Bu esa o‘z-o‘zini boholash, o‘ziga va o‘zining sifatlariga barqaror ijobiy-emotsional munosabatlarning tarkib topishi va rivojlanishi uchun ichki sharoitlar yaratadi. Ilk bolalik davrida iroda shakllana boshlaydi. Yoqimli narsani ko‘gach, bola uni olib ko‘rish, tekshirish hoxishini amalga oshirish uchun qat’iylik namoyon qiladi. Iroda rivojlanishi uchun esa bola hayoti sharoitlari, atrofdagi kishilar bilan bo‘ladigan o‘zaro munosabatlar xarakterida muayyan o‘zgarishlar sodir bo‘lishi talab qilinadi. Bu esa bola hayotining keyingi bosqichida amalga oshadi.


O`z-o`zini tekshirish uchun savollar:

1. 
   Chaqaloqlik davridan go`daklik davriga o`tish qanday xususiyatlar bilan xarakterlanadi?
   
2. 
   Go`daklik davrida qaysi faoliyat etakchilik vazifasini o`taydi?
   
3. 
   Ushbu davrda muloqotga bo`lgan ehtiyojlarni rivojlantirish uchun qanday tarbiyaviy vazifalarni bajarish kerak?
   
4. 
   Predmetli faoliyatni birinchi planga chiqarish uchun qanday sharoitlarni yaratish zarur?
   
5. 
   Psixik rivojlanishda ilk bolalik davri qanday ahamiyatga ega?
   
6. 
   Bolaning yurishga o`rganishi qanday imkoniyatlarni yuzaga keltiradi?
   
7. 
   Psixik rivojlanishga predmetli harakatlar qanday ta`sir ko`rsatadi?
   
8. 
   Nutqni rivojlanishida qanday yutuqlarga erishiladi?
   
9. 
   Uch yosh inqirozi nima uchun sodir bo`ladi?