Jalilova s. X. Taraqqiyot psixologiyasi va differentsial psixologiya

Ota-onani qadrsizlash (bola ota-onasini jahlini chiqarishi, urishishi, haqoratlashishida namoyon bo`ladi).

Despotism (bola ota-onasini `zi talab qilayotgan barcha narsalarni bajarishga talab qiladi. O`zidan kichik uka va singillariga rashq qilishi).






O`smirlik inqirozi

• 
  Negativizm – kattalar talablariga uning mazmuniga qarab emas, balki talab aynan ular tomonidan qo‘yilayotganiga reaksiya ko‘rsatish bo‘lib, o‘z xohishlariga qarshi borib bo‘lsa ham kattalar talablarini aksini qilish. O‘smirning atrofdagilar bilan munosabatlarida agressiv, janjallarga moyil, intizomni tez-tez buzish hollari uchraydi. Shu bilan birga ichki xotirjamlikning mavjud emasligi, o‘zidan qoniqmaslik, yolg‘izlikka intilish kuzatiladi. O‘g‘il bolalarda negativizm qizlarga nisbatan yorqinroq va tez- tez kuzatiladi hamda qizlarga nisbatan kechroq, taxminan, 14-15 yoshlarda boshlanadi. Inqiroz vaqtida o‘smirlar xulq atvori doimo negativ xarakterda bo‘lavermaydi. L.S.Vigotskiy xulq atvorning uch xil variantini ko‘rsatib o‘tadi: 1) negativizm o‘smir hayotining barcha sohalarida aniq ifodalanadi. Bir necha hafta va undan uzoqroq davom etishi mumkin. Ta’sirchanlik, quloqsizlikda namoyon bo‘lib, bu holat 20% o‘smirlarda uchrashi mumkin. 2) negativizm ba’zi hayotiy vaziyatlarda muhitning salbiy ta’sirlariga nisbatan yuzaga keladi ( oilaviy nizolar, maktab vaziyati va h.) va deyarli 60% o‘smirlarda kuzatilishi mumkin. 3) negativ holatlar 20% o‘smirlarda namoyon bo‘lmasligi ham mumkin.
  
• 
  O‘quv faoliyati mahsuldorligini pasayishi. Ijodiy ish (masalan, insholar yozish) bajarishda regress namoyon bo‘ladi. Mexanik tarzda bajariladigan vazifalarni avvaldagidek, yaxshi bajarishi mumkin.
  
• 
  O‘smirlar psixik dunyosini o‘zgarishi, o‘smir diqqat e’tibori boshqa odamlarga qaratadi. Tafakkuri o‘sishi bilan o‘z o‘zini kuzatish, o‘z hissiyotlarini anglash namoyon bo‘ladi.