Жахон адабиёти хикояларм



Download 4,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/17
Sana06.06.2022
Hajmi4,04 Mb.
#641150
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17
Bog'liq
Буюрмаган бойлик

Генрих БЁЛЛЬ,
Германии.
Нобель мукофоти совриндори.
НИМАДИР СОДИР БУЛИШИ КЕРАК!
А льфред В унзиделнинг фабрикасида хизматчи сифа- 
тида утказган кунларимни хаётимнинг ш убхасиз мухим 
даври, деб биламан. Табиатан анчагина хаёлпараст ва бе- 
корчихужа булсам хам, молиявий кийинчилик - ахир бе- 
корчилик каби хаёлпараетлик хам деярли хеч кандай наф 
келтирмайди - баъзи-баъзида бирон-бир лавозим эгаси 
сифатида иш лаш га мажбур киларди. Хуллае, бир еафар 
хамёнимда сарик чака хам колмагач, инон-ихтиёримни 
иш топиб берадиган аллакандай идорага тогннириб, узим 
каби кулфатзада кимсалар билан бирга Вунзиделнинг 
фабрикасига йулланма олдим-да, шу ерда каттик синов- 
дан утдим.
Ф абрика биноеининг куриниш иёк м енда ш убха уй- 
готди - унинг таш ки деворлари йирик-йирик ойналар 
билан копланганди, мен эса иш лаш га сира буйним ёр 
бермагандай яркирайдиган бинолару ута ёруг хоналарни 
ёктирмасдим. Бизни тугридан-тугри ёи-ёруг, ёркин ранг- 
лар билан буялган фабрика ош хонасига бош лаб кириш - 
ганда эса яна хам хуш ёр тортдим - ош хонада биз учун 
нонуш та тайёрлаб куйилганди. Ф ариш тадай оф ициант 
кизлар гухум, кахва ва ковурилган нон булакчаларини 
олдимизга келтириб куйишди. Бежирим финж онларга 
апельсин шарбати тулатиб куйилган, тилла баликчалар 
дунг пеш оналарини аквариумнинг яшил ойнасига хо- 
тиржам гираганча дум ларини ликиллатиш арди. О ф ици­
58


ант кизларнинг огзи кулогида, кувончи ичига сигмаёт- 
гандай, бор ш одлигини куш ик килиб куйлаш дан узини 
аранг тутиб тургаидай тую ларди. С ерпуш т товуклар 
сингари уларнииг калбида хам гуё ш авку завк уммоии 
жуш урарди.
Бу нонуш та хам имтихоннинг бир кисми экаииии 
узим каби иш излаб юрган биродарларим хатто хаёлига 
хам келтирмаётганини дафъатан пайкадим. Ш у боис 
гуё омонат танасини кандай фойдали озукалар билан 
таъминланаётганини теран англайдиган кимса каби хар 
бир лукмани ш ошилмасдан чайнардим. Мен, хатто ода- 
тий холатда дунёдаги бирон-бир куч мажбурлай олмайди- 
ган иш ни хам килдим - оч коринга апельсин ш арбатини 
ичдим, ликопчадаги нон булакчаларига кул урмадим, ту- 
хум билан кахвага эса киё хам бокмадим. Сунг урнимдан 
туриб, дархол ишга кириш иш га таш на одам сингари ош- 
хона буйлаб ошкора одимлай бош ладим.
Бу наф берди - имтихон буладиган хонага дастлаб 
мени таклиф килишди. Дид билан безатилган столлар ус­
тида олдиндан тайёрлаб куйилган саволномалар ётарди. 
Хона деворлари оч мовий рангга буялган, унинг охан- 
рабоси ута бефарк кимсаларни хам хайратга солган бу- 
ларди. Хонада хеч ким йук, бундан катъи назар кимдир 
кайсидир тиркиш дан мени кузатаётганини сезиб турар- 
дим. Дархол чунтагимдаги ручкани олдим, рупарамдаги 
столга утириб, уй эгасидаи хисоб-китоб варакаеини ол- 
ган ижарадаги ховликма каби суровномага кул узатдим.
Биринчи савол: одамзод факат иккита кул, иккита оёк, 
бир жуфт куз ва кулокка эга эканини сиз адолатли хол деб 
хисоблайсизми?
Хаёлпараст, мулохазакор эканимнинг самарасини 
биринчи бор татиб куриш насиб этадиган булди! Уйлаб 
хам утирмай ш ундай деб ёздим: «М енинг иш чанлигим- 
ни кондириш учун хатто туртта кул, туртта оёк ва туртта
59


кулок хам кифоя килмаган буларди! Афсуски, одамзод 
ночору нотавон яратилган!»
Иккинчи савол: бир вактнинг узида сиз нечта теле- 
фонга хизмат курсата оласиз?
Оддий тенгламани ечиш сингари бу савол жавоби хам 
осой эди: «Агар рупарамда еттита телефон булса, - деб 
ёздим мен, - узимни куйгани жой топа олмай коламан, 
ёнимда туккизта телефон булсагина рисоладагидай гай- 
рат билан ишлайман».
Учинчи савол: буш вактингизда нима билан ш угулла- 
насиз?
Сунгги саволга жавоб куйидагича булди: «Буш вакт» 
нима экани аллакачон ёдимдан кутарилган. Ун беш ёш га 
тулганим да бу иборани уз лугат бойлигимдан тамомила 
учириб таш лаганман, зотан, алломалар: «М ехнатнинг 
таги - рохат», деб билиб айтишган.
И ш га олишди. М ендай сергайрат одам учун туккизта 
телефон хам камлик киларди. Гуш акни кулга олиб 
кичкирардим: «Дархол киришинглар! Була колинглар, 
деяпман!» ёки: «Бирон чорасини топинглар!», «Н имадир 
килинглар, ахир!», «Албатта, нимадир килиш керак!», 
«Албатта, нимадир киламиз!», «Аллакачон уддалаб куй- 
ганмиз!», «Хакикатан хам нимадир килиш керак!» Лекин 
аксарият холатларда корхонадаги умумий мухитга кура, 
буйрук охангида хайкирардим.
Корхонада туш лик пайтидаги танаффус марокли 
утарди, иш чи-хизм атчилар сассиз хам ж ихатлик огу- 
шида дарм ондорилар билан бой туйимли егуликларни 
иш таха билан тановул килардик. В унзиделнинг фабри- 
каси киёмат издихомидан колиш мас, иш чи-хизм атчи- 
ларни нг хар бири барча буюк зотлар сингари уз утмиш и 
хакида тулиб-тош иб жон деб хикоя килиш ни истарди. 
Уларнинг умр йуллари хаётнинг узидан хам м ухим рок 
ахам иятга эга эди-да. Бир огиз ш ама килсангиз бас,
60


кунглидаги барча гапларни окизм ай-томизм ай гапириб 
берар, камига, буларнинг барчаси хакикат, деб касам 
ичиш дан хам тойм асди.
Брош ек деган гайриоддий зот В унзиделнинг уринбо- 
сари вазифасини баж арарди. У талабалик кезларидаёк 
етти бола билан шол булиб колган онасини таъминлаш - 
дек вазифани уддалаб, ном чикарганди. Бунинг учун тун 
буйи иш лар, туртта савдо ф ирм асининг вакили вазиф а­
сини койиллатиб адо этар, ш унга карам асдан икки йил 
м обайнида иккита давлат им тихонини хам «аъло» бахо- 
л арга топш ира олганди. Репортёрлар бир гал ундан: 
«Н ахотки тунда хам ухлам асангиз?» - деб сураш ганда, 
Брошек: «Уйку - гунохи азим!» - деб ж авоб берган.
Вунзиделнинг котибаси эса Брош екдан хам ош иб ту- 
шарди. Котибалик килиш билан бир пайтнинг узида кули 
гукишдан буш амас, ш унинг эвазига гурт бола билан ту- 
шакка михланиб колган эрини таъминлар, айни пайтда 
рухш унос ва тарихчи илмий унвонига эга булиб, камига 
зотдор кучуклар бокар хамда тунги кахвахонада «Вашп 
7» номи билан машхур хонанда хам эди.
Вунзиделнинг узи эса эрталаб урнидан туриб улгур- 
масдан нимадир килиш га ош икадиган упкасини кул- 
гиклаганлар тоифасидан эди. Улар, хатто тунги пижама- 
сининг богичини ш ош илиб боглаш асносида хам: «Мен 
гайрат килиш им керак!» - дея пиш иллайди. Хдгтоки 
ёнокларини киртиш лаётганда хам устара тигида омонат 
гурган, бир лахзадан кейин дастж уяк ичига ш унгийдиган 
соколининг тукларига голибона назар солганча: «М ен ха- 
ракат килиш им даркор!» - деб уйлайди. Бсшафкат кириб 
таш ланган сокол туклари уларнинг тийиксиз иш чанлик- 
ларининг дастлабки курбони булади. Нимасини айтасиз, 
кичик ва катта зарурият хам бундай кимсаларга хузур 
бахш этади - ок чинни утиргичдаги сув шовуллайди, 
хожатхона когози майин ш итирлайди... нимадир руй бе-
61


раётир-да! Нон иш таха билан чайналади, нонуш та учун 
кайнатилган тухум пучоклари пачокланади...
Х,ар кандай майда-чуйда хам, Вунзиделнинг наздида, 
буюк аъмол тусини оларди: ш ляпа киядими, гайрати та- 
нига сигмай пальтосининг тугмасини кадайдими, ишга 
отланиш дан олдин хотинининг юзидан буса оладими -
хамма-хаммаси буюк фаолият! Тенги йук галаба!
Вунзидель ишга келибок котибаси билан саломла- 
шиш урнига: «Н имадир еодир булиш и керак!» - деб 
кичкирар, котиба хам, уз навбатида, гайрати ичига сиг­
май: «Албатта, содир булади!» - дея азбаройи хаяжон 
билан садо берарди. Вунзидель ш ундан кейин булим- 
ларга бирма-бир бош сукиб чикар, хамма жойда унинг: 
«Н имадир содир булиш и керак!» - деган хитоби янграр, 
хамма ходимлар урнатилган тартибга риоя килган хол- 
да бор овози билан бараварига: «Албата, нимадир содир 
булади!» - дея мардонавор жавоб бериш арди. Хужайин 
хонамга кириб келганда мен хам 
у р н и м д а н
сапчиб тур- 
ганча, кувончим ичимга сигмасдан: «Албатта, нимадир 
содир булади!» - деб жавоб кайтарардим.
Мен иш бош лаган дастлабки хаф тадаёк узим хизмат 
курсатадиган телефонлар сонини ун иккитага егказдим, 
кейинги хафтада телефонлар ун учта булди. Эрталаб 
трамвайда ишга борарканман, «содир булади» феълини 
буйрук охангида ёки барча замонлар ва феъл богланиш ла- 
рида, шартли ва аниклик майлларида хилма-хил тарзда 
туслаш у ифода килиш дан хузур топардим. Ж умладан, 
бир сафар менга жуда-жуда ёкиб тушган битта иборани, 
яъни «Н имадир булиш и керак эди-ку, ахир!» - дея теле­
фон гуш агига каторасига икки кун кичкирдим. Кейинги 
икки кун мобайнида эса: «Хеч нарса содир булмаслиги 
керак эди-ку!» - деган хитобим янгради.
Ш у асно иш га ш унгиб кетдим, бирок кутилм аганда 
хакикатан хам нимадир содир булди. С еш анба эрталаб
62


иш хонадаги ором курсига ж ойлаш иб улгурм асимдан 
ж аноб В унзидель хонамга бостириб кирди-да, одатда- 
гидек: «Н им адир содир булиш и керак!» - д е я хайкирди. 
Л екин унинг киёф асидаги галати ифодани курганим ха- 
моно тилим калим ага келмай колди. М ендан хадеганда 
жавоб чикмаганидан газабланган Вунзидель жаноблари 
камдан-кам холатларда ходимларга бакириш ига кара- 
масдан, уш кира кетди: «Ж авоб беринг! Белгиланган 
тартибда дархол ж авоб беринг!» «М ен - ярам ас бола- 
кайман!» - дея тан олиш га мажбур килинган норасида 
боладай астагина: «А лбатта, содир булади», деб ши- 
вирладим... Ш ундай дейиш им ни билам ан, куз унгим да 
росгдан хам кутилмаган вокеа руй берди: В унзидель 
ю зтубан кулади, ёнбош ига угрилди ва остона олдида 
кундаланг туш ганча тараш адай котиб колди. Столни ай- 
ланиб утиб, якинлаш м асдан олдинок унинг жон таслим
килганини пайкадим.
Афсус билан бош имни сарак-сарак килганча, узала 
тушиб ётган жасад устидан хатлаб, кенг булмадан утиб, 
эш игини такиллатиб хам утирмай, Брош екнинг хузурига 
кирдим. Брошек ёзув столига энгаш ганча утирарди. Ик- 
кала кулида иккита телефон гуш аги, огзида эса шарикли 
ручка, у билан дафтарчага нималарнидир кайд киларди, 
айни пайтда яланг оёкларининг бармоклари билан сгол 
остидаги тукув маш инасини иш латарди - Брош ек шу та- 
рика оиласининг кийим-кечаклари мул булиш ига уз хис- 
сасини кушарди.
- Бугун кутилмаган вокеа содир булди! - сирли тарзда 
ш ивирладим мен.
Брош екнинг огзидан ш арикли ручка тушиб кетди, те­
лефон гуш акларини жойига куйди, тукув маш инасининг 
педалидан оёкларини олди.
- Яна нима бало содир булди? - суради у.
- Жаноб Вунзидель омонатини топширди, - дедим мен.
63


- Булиши мумкин эмас, 
иш онмади Брошек.
- Ростдан хам улди, - эътироз билдирдим мен. -
Юринг, уз кузингиз билан курасиз.
- Йуг-э. Нахотки?! - деди Брошек, лекин ш унга ка- 
рамасдан уйда киядиган бош могини кийди ва ортимдан 
эргашди.
- Йук! - кичкириб ю борди Брошек мархумнинг жаса- 
дига кузи тушгани хамоно. - Йук! Йук! Йук!..
Унга кандай таскин бериш ни билмасдим, энгаш иб 
Вунзиделни чалканча ёткиздим ва кузларини ёпдим-да, 
мархумга уйчан тикилиб колдим.
Айни шу кезда унга нисбатан биринчи марта мехрим 
товланиб кетди, нихоят ростини айтганда, унга хеч ка- 
чон нафрат билан карамаганим кунглимдан кечди. Унинг 
киёфаси ш ундай тусга эга эдики, одатда, уртокларининг 
важ-карсонлари канчалар асосли булмасин, Корбобо 
борлигига оид иш ончидан воз кечишни сира истамаётган 
боланинг ю зида ш ундай ифода булади.
- Йук! - дея катъий бакирди Брошек. - Йук!
- Нихоят, мана энди нимадир содир булади, - дедим 
секингина унга.
- Ха, - дея фикримга куш илди у хам, - энди ростдан 
хам нимадир булиш и керак.
Х акикатан хам антика вокеа руй берди. Вунзиделни 
дафн килиш чогида менга унинг тобути ортидан сунъий 
атиргуллар гулчамбарини кутариб бориш топш ирилди, 
чунки камина нафакат мулохазакорлик ва бекорчиликка 
мойилман, шунингдек, кора костюм-шим куйиб куй- 
гандек яраш адиган кадди комату киёфага хам эгаман. 
Сунъий атиргуллар гулчамбарини, афтидан, узгача викор 
билан кутариб бордим. Зотан, куп утмасдан кандайдир 
жуда хам обрули дафн идорасидан дафн маросимларида 
малакали ходим сифатида иш тирок этиш га оид таклиф 
олдим. «Сиз айни шу касб учун тугилгансиз, - деди мен-
64


га идора бош лиги. - Зару кийим-кечаклар таш виш ини 
килманг, хаммаси бизнинг хисобимиздан. Сизнинг киё- 
фангиз - биз учун айни муддао!»
М ен Брош екка иш дан буш аш хакида ариза бердим. Бу 
корхонада, хатто ун учта телефон билан ишлаш хам мени 
кониктирмаётганини, кобилиятларимнинг талай кисми 
бехуда еоврилаётганини бахона килиб курсатдим. Даст- 
лабки дафн м ароеимида мутахаесие сифатида иш тирок 
угганимдан кейинок катьий ишонч хосил килдим: мана 
менинг пеш онамга битилган хунар, мана, айнан мен учун 
аталган лавозим!
Мотам оркестори Генделнинг юракни эзиб юбора- 
диган маъюс «Ларго» мусикасини ижро этар экан, одми 
гулдастани махкам уш лаганча тобут ортида чукур уйга 
толиб туравераман. Кабриетон ёнидаги кахвахона - дои- 
мий кунимгохим. Хизмат вазифамни бажариш ораеидаги 
танаффусларни айни шу ерда утказаман. Лекин баъзида 
кузатишим шарт булмаган тобутлар ортидан хам эргаш а- 
ман. Бундай пайтларда узимнинг хиеобимдан бир еиким 
гулларни харид килиб, уз каебий вазифаеига кура ёлгиз 
кетиб бораётган махкама хизматчиси билан бирга би- 
рон-бир дайдининг тобути ортидан охиста кадам таш лай 
бош лайман.
Вунзиделнинг кабрини уктин-уктин зиёрат киламан -
ахир, манглайимга битилган касбга айнан унинг ш арофа- 
ти билан эга булдим, бунда хаёлпарастлик, яъни жиддий 
уйчанлик зарурий хислат, бекорчилик эса хизмат бурчи 
еаналади.
Вунзиделнинг фабрикасида айнан нима иш лаб чика- 
рилиши билан кизикмаганим, нихоят, бир куни эсимга 
тушиб колди... Янглиш масам, совун ишлаб чикариларди.
65



Download 4,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish