J. Ataniyazov, E. Alimardonov, F. Hamidova xalqaro moliya bozori tahlili toshkent-2019

Ishga 
tushirish 
Статус 
nomi 
Belgilar 
Asoschisi 
Xesh 
funktsiyasi 
 
Bloklashga 
ishonch 
(Ishonchli 
dalillar, 
Ishonchli 
ishlar yoki 
boshqalar) 
Qo'shimcha 
2018 
Актив 
Cardano 
ADA 
Charles Hoskinson, 
Jeremy Wood 
PoS 

---

52 
2017 
Актив 
Bitcoin 
Cash 
BCH, 
BCC 
SHA-256d 
PoW 
Bitcoin dan 
ajratilgan.
2015 
Актив 
Ethereum 
ETH 
Vitalik Buterin 
Ethash 
PoW 
Turing-to'liq aqlli 
kontraktlarni 
qo'llab-
quvvatlaydi.. 
2015 
Актив 
IOTA 
IOT, 
MIOTA 
David Sønstebø, 
Sergey Ivancheglo, 
Dominik Schiener 
and Dr. Serguei 
Popov 
SHA-3 
Directed 
acyclic graph 
2014 
Актив 
Stellar 
XLM 
Джед 
МакКалеб, Джойс 
Ким 
Stellar 
Consensus 
Protocol 
(SCP) 
Stellar 
Consensus 
Protocol 
(SCP) 
Real vaqtda 
valyuta 
operatsiyalari 
uchun 
platformalar. 
2014 
Актив 
NEO 
NEO 
Da Hongfei, Erik 
Zhang 
SHA-256 
и RIPEMD-
160 
dBFT 
2014 
Актив 
Monero 
XMR 
Monero Core Team 
CryptoNight 
PoW 
Translatsiyaning 
maxfiyligini 
oshirishga 
qaratilgan 
CryptoNote 
protokoli asosida. 
2013 
Актив 
XRP 
(Ripple) 
XRP 
Chris Larsen & Jed 
McCaleb 
ECDSA 
«Consensus» 
2011 
Актив 
Litecoin 
LTC 
Charles Lee 
Scrypt 
PoW 
Skriptni xesh 
funktsiyasi sifatida 
ishlatadigan 
birinchi 
shifrlangan 
valyuta.
2009 
Актив 
Bitcoin 
BTC, 
XBT 
Сатоси Накамото 
SHA-256d 
PoW 
Eng yuqori bozor 
kapitallashuviga 
ega birinchi va 
eng ommalashgan 
kriptovaluta. 
2015 yilga kelib, taxminan 400 tagacha "o'lik", ularning qiymati nolga teng. Sotib 
olish Kripto valyutani sotib olishning turli usullari mavjud. Yangi (emitted) miqdori har 
bir kriptotekaga nisbatan aniqlangan dastlabki kelishuvga ko'ra taqsimlanadi (kon, zarb, 
zarb). Tog'-kon sanoati va zarbalar blokkainni qurishga qaratilgan: yangi bloklarning 
mualliflari muayyan miqdordagi emissiya qilingan kripto valyutasi bilan mukofotlanadi. 
Bu holatda, odatda, yangi kriptotekal lotlarni muomalaga kiritishning boshqa usuli yo'q. 
ICO, aslida yaratilgan va ICO tashkilotchisiga tegishli bo'lgan juda ko'p yangi shifrlangan 
valyutalarni sotish orqali moliyalashni jalb qilishning bir usuli hisoblanadi. So'ngra, 
boshqa manfaatdor shaxslar erkin pul mablag'larini odatdagidan sotib olganlar - oddiy pul 
evaziga yoki mol yoki xizmat ko'rsatish evaziga yoki xayriya yoki qarz sifatida olishlari 

---

53 
mumkin. Birgalikda manfaatdor tomonlar vositachilarsiz yoki raqamli valyuta almashuv 
maydonchalarining ko'pchiligidan foydalanmasdan bevosita amalga oshirilishi mumkin. 
Kriptotekalarning ro'yxati (Ingliz tili) 2015 yil mart oyida kriptotektlarning 
umumiy soni 2000 dan oshdi. 2018 yil mayiga qadar quyidagi kriptografik valyutalar eng 
katta kapitallashuvga ega: 
4.3. O
‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish chora-tadbirlari 
Iqtisodiyotning raqamli sektorini rivojlantirish borasida davlat tomonidan keng 
ko‘lamli chora-tadbirlar ko‘rilmoqda, elektron hujjat aylanishi tizimlari joriy etilmoqda, 
elektron to‘lovlar rivojlantirilmoqda va elektron tijorat sohasidagi normativ-huquqiy baza 
takomillashtirilmoqda. 
Axborot-texnologik platformalarda faoliyat ko‘rsatadigan raqamli iqtisodiyot jadal 
rivojlanmoqda, bu esa shunday platformalarning yangi modellarini yaratish zaruratini 
taqozo etmoqda. 
«Blokcheyn» 
texnologiyalari 
(ma’lumotlarning 
taqsimlangan 
reestri 
texnologiyalari), «sun’iy aql», superkompyuterlar imkoniyatlaridan foydalanish, 
shuningdek, kripto-aktivlar bo‘yicha faoliyat jahonning ko‘plab mamlakatlarida raqamli 
iqtisodiyotni 
rivojlantirish 
yo‘nalishlaridan 
biri 
hisoblanadi. 
«Blokcheyn» 
texnologiyalari nafaqat iqtisodiyotning ko‘plab sektorlariga, balki davlat boshqaruvi 
tizimiga va boshqa jamoatchilik munosabatlariga asta-sekin joriy etilmoqda. 
Yuqoridagilarni inobatga olgan holda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 
2018 yil 3 iyulda “O‘zbekiston Respublikasida raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-3832-son qarori qabul qilindi. 
Davlat boshqaruvi tizimini yanada takomillashtirish, raqamli iqtisodiyotni joriy 
etish va rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish, investitsiya muhitini yaxshilash, 
shuningdek, 2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta 
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirish maqsadida 
quyidagilar raqamli iqtisodiyotni yanada rivojlantirish bo‘yicha eng muhim vazifalar etib 
belgilandi: 

---

54 
1. Investitsiyaviy va tadbirkorlik faoliyatining turli shakllarini diversifikatsiya 
qilish uchun kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni, jumladan mayning (turli 
kriptovalyutalarda yangi birliklar va komissiya yig‘imlari formatida mukofot olish 
imkonini beradigan taqsimlash platformasini ta’minlash va yangi bloklar yaratish 
bo‘yicha faoliyat), smart-kontrakt (raqamli tranzaktsiyalarni avtomatik tartibda amalga 
oshirish orqali huquq va majburiyatlar bajarilishini nazarda tutuvchi elektron shakldagi 
shartnoma), konsalting, emissiya, ayirboshlash, saqlash, taqsimlash, boshqarish, 
sug‘urtalash, kraud-fanding (jamoaviy moliyalashtirish), shuningdek, «blokcheyn» 
texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish; 
2. «Blokcheyn» texnologiyalarini ishlab chiqish va ulardan foydalanish sohasida 
zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda amaliy ish 
ko‘nikmalariga ega malakali kadrlarni tayyorlash; 
3. Kripto-aktivlar bo‘yicha faoliyat va «blokcheyn» texnologiyalari sohasida 
xalqaro va xorijiy tashkilotlar bilan hamkorlikni har tomonlama rivojlantirish, raqamli 
iqtisodiyotda loyihalarni birgalikda amalga oshirish uchun «blokcheyn» texnologiyalarini 
ishlab chiqish sohasida faoliyat ko‘rsatadigan yuqori malakali xorijlik mutaxassislarni 
jalb qilish; 
4. Xorijiy mamlakatlarning ilg‘or tajribasini hisobga olgan xolda «blokcheyn» 
texnologiyalarini joriy etish uchun zarur huquqiy bazani yaratish; 
5. Raqamli iqtisodiyotni yanada rivojlantirish uchun innovatsion g‘oyalar, 
texnologiyalar va ishlanmalarni joriy etish sohasida davlat organlari va tadbirkorlik 
sub’ektlarining yaqin hamkorligini ta’minlash. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi 
raqamli iqtisodiyotni joriy etish va rivojlantirish sohasidagi vakolatli organ hisoblanadi. 
«Blokcheyn» texnologiyalari joriy etiladigan aniq faoliyat sohalari manfaatdor 
vazirlik va idoralarning takliflari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 
huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi tomonidan belgilanadi. 
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishni va «blokcheyn» texnologiyalarini joriy 
etishni nazarda tutadigan normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari O‘zbekiston Respublikasi 

---

55 
Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligida majburiy tartibda 
ekspertizadan o‘tkaziladi.
Kripto-aktivlar aylanmasi maxsus normativ-huquqiy hujjatlar bilan tartibga 
solinadi. 
Yuridik va jismoniy shaxslarning kripto-aktivlar aylanmasi bilan bog‘liq 
operatsiyalari, jumladan norezidentlar tomonidan amalga oshiriladigan operatsiyalar 
soliq solinadigan ob’ekt hisoblanmaydi, mazkur operatsiyalar yuzasidan olingan 
daromadlar esa soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha soliq solinadigan bazaga 
kiritilmaydi. 
Kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni amalga oshirish uchun belgilangan 
tartibda litsenziya olgan shaxslar tomonidan o‘tkaziladigan kripto-aktivlar aylanmasi 
bilan bog‘lik valyuta operatsiyalariga valyutani tartibga solish to‘g‘risidagi qonun 
hujjatlari normalari tatbiq etilmaydi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi 
hamda Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi 2018 — 
2020 yillarda quyidagilarni nazarda tutadigan «Blokcheyn» texnologiyalarini 
rivojlantirish dasturini (keyingi o‘rinlarda Dastur deb yuritiladi) ishlab chiqishi va amalga 
oshirishi belgilangan: 
a) kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni, jumladan mazkur faoliyatni 
tashkil etishning huquqiy asoslarini yaratish orqali joriy etish va rivojlantirish, bunda 
kripto-aktivlarni mahalliy va xalqaro kripto-birjalarda realizatsiya qilish imkoniyatini 
nazarda tutishni; 
b) 2021 yil 1 yanvardan boshlab «blokcheyn» texnologiyalarini: 
davlat organlari faoliyatiga, jumladan boshqa davlat organlari va tashkilotlari bilan 
hamkorlik qilishda, davlat xaridlarini amalga oshirishda, davlat xizmatlarini ko‘rsatishda, 
shaxs to‘g‘risidagi ma’lumotlarni verifikatsiyalashda tatbiq etishni; 
davlat reestrlari, klassifikatorlari va boshqa ma’lumotlar bazalarini yuritishda, 
jumladan ularga kiritilgan axborotni yangilash va undan foydalanishda joriy etishni; 
ustav fondida davlatning ishtiroki ustuvor bo‘lgan yirik tijorat tashkilotlarining 
korporativ boshqaruvi tizimiga, jumladan biznes-jarayonlarni takomillashtirish, ishlab 

---

56 
chiqarish, ma’muriy va operatsion jarayonlarni maqbullashtirish, shuningdek, zamonaviy 
menejmentni tatbiq etish va resurslarni boshqarish uchun tatbiq etishni; 
kliring operatsiyalarida, to‘lovlarni amalga oshirishda, savdoga oid moliyalashda 
(akkreditiv), shuningdek, loyihalarga kredit berishda joriy etishni. 
2018 yil 1 oktyabrdan shunday tartib joriy etilgan, unga muvofiq: 
kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi, jumladan kripto-aktivlar savdosi bo‘yicha 
kripto-birjalar yaratish faoliyati litsenziyalanishi lozim; 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi 
kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni litsenziyalash bo‘yicha vakolatli organ 
hisoblanadi. 
O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini 
rivojlantirish vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha 
boshqaruvi milliy agentligi va Toshkent shahridagi Inxa universitetining «Axborot 
texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy qilishni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha «Mirzo 
Ulugbek Innovation Center» innovatsiya markazi direktsiyasi» MChJ ustav fondidagi 
universitetning ulushini O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha 
boshqaruvi milliy agentligiga berildi. 
7. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy 
agentligi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi bilan 
birgalikda quyidagilarni ishlab chiqishi belgilandi: 
a) kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni rivojlantirish uchun shart-
sharoitlar yaratish; 
b) 2019 yil 1 yanvarga qadar muddatda quyidagilarni nazarda tutadigan «Raqamli 
iqtisodiyot va blokcheyn-texnologiyalar to‘g‘risida»gi Qonun loyihasi: 
«blokcheyn» texnologiyalari sohasidagi asosiy tushunchalar va uning faoliyat 
yuritish printsiplari; 
davlat organlari, shuningdek, jarayon ishtirokchilarining «blokcheyn» 
texnologiyalari sohasidagi vakolatlari; 
«blokcheyn» texnologiyalaridan noqonuniy maqsadlarda foydalanganlik uchun 
javobgarlik choralari; 

---

57 
v) Kripto-aktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni litsenziyalash tartibi 
to‘g‘risidagi nizomni.