J. A. Qarshiyev innovatsion-pedagogik faoliyatni tashkil etis


O‘quv faoliyatining asosida mavjud motivlar



Download 174,17 Kb.
bet4/30
Sana29.04.2023
Hajmi174,17 Kb.
#933458
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30
Bog'liq
5. Дарслик ИННОВ. ФАОЛИЯТ

O‘quv faoliyatining asosida mavjud motivlar:

  1. ta'lim mazmuni bilan bog‘liq motivlar:o‘quvchini yangi faktlarni bilish-o‘rganishga, bilimlarni egallashga, turli vositalar asosida o‘rganilayotgan jarayonning tub mazmun-mohiyatini bilish, anglab yetishga yo‘naltiradi.

  2. o‘quv jarayoni bilan bog‘liq bo‘lgan motivlar: o‘quvchida ta'lim jarayonida turli xarakterdagi topshiriqlarni bajarish paytida intellektual faollik namoyish etishga, tafakkur qilish, mushohada yuritish, shuningdek, ta'lim jarayonida topshiriqlarni bajarish chog‘ida uchraydigan qiyinchiliklarni yengib o‘tish, ya'ni bolani natija bilan emas, balki ta'lim jarayonidagi faoliyatning qiziqarliligi bilan band qilib qo‘yish.

  1. Ta'lim faoliyati bilan bevosita bog‘liq bo‘lmagan motivlar.

Keng ko‘lamdagi ijtimoiy motivlar: vatan, jamiyat, ota-ona va pedagoglar oldidagi burch motivlari. Hozirgi kunda zamonaviy o'qituvchi qanday bo'lishi kerak, u qanday bilim, ko'nikma, fazilat, vakolatlarga ega bo'lishi kerakligi haqidagi savol faol muhokama qilinmoqda. Zamonaviy o'qituvchining kasbiy faoliyatining zaruriy tarkibiy qismlari deb nomlangan turli xil xususiyatlar orasida pedagogik faoliyatga ijodiy yondoshish ko'pincha chaqiriladi. Buning uchun universitetda bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlash bosqichida turli xil original, nostandart g'oyalarni yuzaga chiqarish uchun moslashuvchan samarali fikrlash qobiliyatiga ega bo'lgan ijodiy shaxsni shakllantirish kerak.
Ijodkorlik inson faoliyatining har xil turlarining mohiyatidir, u insonga ong, tafakkur, tasavvur va hokazo sifatida xosdir. Uning asosiy sharti - bu odamning dunyoni har tomonlama, o'zgaruvchan ko'rish qobiliyatida namoyon bo'ladigan inson tafakkurining plastmassasidir.
N.A. Berdyaev shunday deb yozgan: "Ijodkorlik bilan men har doim madaniy mahsulotlarni yaratishni emas, balki boshqa, yuqori hayotga yo'naltirilgan butun insoniyatning zarbalari va yuksalishini nazarda tutaman ... Insonning ijodiy harakatini dunyoni beradigan material bilan to'liq aniqlab bo'lmaydi. dunyo tomonidan tashqi tomondan aniqlanmagan yangilik. Bu har qanday chinakam ijodiy harakatga kiradigan erkinlik unsuridir
O'tmishning ko'plab o'qituvchilari pedagogik faoliyatning ijodiy tabiatiga e'tibor qaratdilar: Ya.A. Komenskiy, I. G. Pestalotszi, A. Disterweg, K. D. Ushinskiy, P. P. Blonskiy, S. T. Shatskiy, A. S. Makarenko , V. A. Suxomlinskiy va boshqalar. O'qituvchining ko'p qirrali pedagogik jarayon sharoitida tezkor va moslashuvchan qarorlar qabul qilish qobiliyatining dolzarbligi zamonaviy o'qituvchilar va psixologlar tomonidan ham ta'kidlangan: B.S.Gershunskiy, V.I.Zagvyazinskiy, V.A.Kan-Kalik, V.V. Kraevskiy, N.V. Kuzmina, N. D. Nikandrov, V. A. Slastenin va boshqalar.
K.D.Ushinskiy pedagogikani tarbiyaviy san'at deb atadi. O'qituvchi keng ma'noda san'at va ta'lim san'ati o'rtasidagi birlashtiruvchi tamoyilni ma'naviy va insonparvarlik yo'nalishi, shaxsiyatni yuqori ma'naviy va estetik idealga muvofiqlashtirishga qaratilgan faoliyat deb bildi. Va farq, uning fikriga ko'ra, agar rassom "vujudga kelgan hayotni" xayoliy obrazlarda aks ettiruvchi "ikkinchi tabiat" ni yaratsa, unda o'qituvchi "asosiy manba", tirik shaxs, haqiqiy insoniy munosabatlar bilan ishlaydi. Shuning uchun, uning fikricha, ta'lim san'ati ijodning eng yuqori turidir.
A.S. Makarenkoning so'zlariga ko'ra, ovozi yo'q, turishni, o'tirishni, yurishni, quvonchni yoki norozilikni bilmaydigan yaxshi o'qituvchi bo'lishi mumkin emas. Shu bilan birga, u o'quvchilarga ta'sir etuvchi tashqi tomondan ta'sir o'tkazmaslikdan ogohlantirgan, har qanday uslub haqiqiy tajriba, o'qituvchining ma'naviy boyligi aksi bo'lishi kerak.
V. A. Suxomlinskiy Oliy ta'limdagi o'quv jarayonining uchta tarkibiy qismini aniqladi: fan, mahorat, san'at. Shuningdek, u pedagogik ijodning o'ziga xosligini ta'kidladi, bu uni badiiy ijod bilan bog'liq qiladi. Buni zamonaviy tadqiqotlar ma'lumotlari tasdiqlaydi (Yu. P. Azarov, V. A. Kan-Kalik, G. A. Petrova).
An'anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda, unga turli-tuman ta'lim oluvchilar faoliyatini faollashtiradigan metodlar bilan boyitish ta'limoluvchilarning o‘zlashtirish darajasining ko‘tarilishiga olib keladi. Buning uchun o‘quv mashg‘uloti oqilona tashkil qilinishi, ta'lim beruvchi tomonidan ta'lim oluvchilarning qiziqishi, o‘rganilayotgan o‘quv materialining mazmuniga mos ravishda metod va vositalarni tanlash orqali yuqori samaradorlikka erishish mumkin. Ta'lim oluvchilarni o‘zlashtirish darajasi, amaliy ko‘nikma va malakalarini interfaol yoki interaktiv ta'lim metodlari orqali rivojlantirish mumkin.
Interfaol metodlar deganda-ta'lim oluvchilarni faollashtiruvchi va mustaqil ikrlashga undovchi, ta'lim-tarbiya jarayonida talaba-talaba, talaba-o‘qituvchi hamkorligida yuqori samaradorlikka erishishga xizmat qiladigan metodlar tushuniladi. Bu metodlar qo‘llanilganda ta'lim beruvchi ta'lim
Ta'lim oluvchini faol ishtirok etishga chorlaydi. Ta'lim oluvchi butun jarayon davomida faol ishtirok etadi. Interfaol ta'lim metodlari asosida tashkil etilgan mashg‘ulotlarning foydali jihatlari quyidagilarda namoyon bo‘ladi:
-ta'lim samarasi yuqoriroq bo‘lgan o‘qish-o‘rganish;
-ta'lim oluvchining yuqori darajada rag‘batlantirilishi;
-ilgari o‘zlashtirilgan bilimning ham e'tiborga olinishi;
-ta'lim oluvchining tashabbuskorligi va mas'uliyatining qo‘llab- quvvatlanishi;
-amalda bajarish orqali o‘rganilishi;
-ikki taraflama fikr-mulohazalarga sharoit yaratilishi.
Hozirgi vaqtda ta'limdagi innovatsion harakatlarning xususiyatini o‘rganmagan, ta'lim sohasidagi innovatsion faoliyatning mohiyatini tushunmaydigan, innovatsion ta'lim texnologiyalarini keng egallamagan o‘qituvchini zamonaviy pedagog, etuk mutaxassis deb hisoblab bo‘lmaydi.
Pedagog-o‘qituvchi innovatsion faoliyatining rivojlanishi-bu ta'limdagi strategik yo‘nalishlardan biridir. Shu sababli, ta'limda pedagogik kadrlarni innovatsion faoliyatga tayyorlash muammosi yuzaga keldi. Ro‘y berayotgan innovatsion jarayonlar ta'lim metodologiyasi va psixologik tadqiqotlarda yoritildi. Fandagi innovatsiyalarga konseptual yondoshish metodologiyada (YU.V.Gromiko, V.I.Slobodchikov, P.G.SHedrovitskiy va boshqalar); psixologiyada (L.S.Vigotskiy, V.V.Davidov, N.F.Talizina va boshqalar); umumiypedagogikada (M.V.Klarin, M.M.Potashnik, A.I.Prigojin, N.R.Yusufbekova, K.Angelovski, YU.Voglayd, K.Rodjers va boshqalar) tavsiflangan.
Ilmiy-pedagogik adabiyotlarda o‘qituvchilarni innovatsion faoliyatga tayyorlash tajribasi qator olimlar tomonidan umumlashtirilgan.
Ta'limdagi innovatsion jarayonlarning tadqiq etishda innovatsiyalar va o‘qituvchining ijodiy faoliyatiga tegishli (yangilikni baholash me'zonlari, an'analar va innovatsiyalar, inovatsion sikl xususiyatlari, o‘qituvchining innovatsiyalarga bo‘lgan munosabati vah.k.) nazariy-metodologik xarakterdagi bir qator muammolar ilgari surilmoqda. Ko‘pincha olimlar o‘z tadqiqotlarida o‘qituvchi (pedagog)larni innovatsion faoliyatga tayyorlashning ma'lum bir aspekti bilan shug‘ulangan. Hozirgi vaqtda ta'limdagi innovatsion harakatlarning xususiyatini o‘rganmagan, ta'lim sohasidagi innovatsion faoliyatning mohiyatini tushunmaydigan, innovatsion ta'lim texnologiyalarini keng egallamagan o‘qituvchini zamonaviy pedagog, etuk mutaxassis deb hisoblab bo‘lmaydi.
Masalan:

  • Ta'lim sohasidagi yangiliklarni tatbiq etish muammolari;

  • O‘qituvchi (pedagog)ning innovatsion faoliyatidagi tadqiqot komponentlarining o‘rni;

  • O‘qituvchining innovatsion faoliyatidagi ijtimoiy-madaniy muammolarni, ommaviy va shaxsiy madaniyatning bir-biriga o‘tishini, individual va jamoa uyg‘unligini yoritib berishi;

- o‘qituvchining kiritilgan yangiliklarga bo‘lgan munosabatlarining asosiy motivlarini, o‘quv jarayonida pedagogning yangi texnologiyalarni foydalanish tayyorgarligi va motivatsion muammolari;
- O‘qituvchining innovatsion faoliyati va refleksiya o‘rtasidagi o‘zaro aloqalari;
- Ta'lim tizimiga pedagogik innovatsiyalarni tadbiq etishning psixologik muammolari;
- Pedagogik innovatsiyalarning mohiyati, tarkibi va baholash mezonlarining nazariy-metodologik asoslari.
Pedagoglarni innovatsion faoliyatga tayyorlash bo‘yicha tadqiqotlar ichida M.V.Klarinning ishlari alohida o‘rinni egallaydi. U o‘z ishlarida innovatsion faoliyatni ijtimoiy-madaniy loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish orqali tashkil etilgan uzluksiz ta'limning zarurligi bilan bog‘laydi. Ushbu yondoshuv shaxsning erkin tanlash imkoniyatiga yo‘nalganligidadir, bunda o‘qish faoliyati etakchi o‘rinlardan birini egallaydi va shaxsning rivojlanishidagi muhim, etakchi vosita va shaxsni ta'lim jarayoniga jalb etuvchi usul bo‘lishi mumkin.
Oliy ta'lim muassasalari innovatsion faoliyatini tashkil etish va uning mazmunidagi o‘zgarishlar, innovatsion yo‘nalishdagi pedagoglarni tayyorlash metodologik va texnologik o‘zgarishlar bilan uzviy bog‘liqdir. Ammo bu jarayon pedagoglarni innovatsion faoliyatga tayyorlash, mukammallashtirish bo‘yicha tavsiyalarning yo‘qligi sababli stixiyali xarakterga ega bo‘lib qolmoqda.
Pedagogning innovatsion faoliyatiga tayyorgarligi jarayoni quyidagicha kechadi, jumladan: mo‘ljallangan yangilikni yalpi va uning alohida bosqichlari muvaffaqiyatini bashorat qilish, yangilikni boshqa innovatsiyalar bilan qiyoslash, ulardan samaradorini tanlab olish, ularning eng ahamiyatli va aniqlik darajasini belgilash, yangilikni tadbiq etishning muvaffaqiyatlilik darajasini tekshirish va yangilikni tadbiq etadigan tashkilotning innovatsiyani qabul qilish qobiliyatiga baho berish.
O‘qituvchini innovatsion faoliyatga tayyorlash ikki yo‘nalishda amalga oshirilishi lozim:
- yangilikniidrokqilishgainnovatsiontayyorgarliknishakllantirish;
- yangichaharakatqilaolishgao‘rgatish.
T.M. Davidenko harqanday pedagogik innovatsiyani egallash uchun uchta zaruriy shart “tushunish, refleksiya va shaxsning tayyorligi” bo‘lishi kerakligini ta'kidlagan.
Innovatsion faoliyatda pedagog ilg‘or, sermaxsul ijodiy shaxs, keng qamrovli qiziqish, ichki dunyosi boy, pedagogic yangilikka o‘ch bo‘lishi lozim. Innovatsion faoliyat motivatsion, texnologiklik va refleksiyalik qismlardan tashkil topadi. Innovatsion faoliyatni tashkil etishda talabalarning bilish faoliyati va uni boshqarish alohida ahamiyatga ega.
Turli sohalarda olib borilayotgan ilmiy - metodik tadqiqotlar, albatta, zarur va muhimdir, ammo bo‘lajak pedagog - o‘qituvchilarni innovatsion faoliyatga tayyorlashni qanday shaklda tashkil etish va boshqarish mumkinligi to‘g‘risidagi muammo barcha pedagog olimlar oldida echimini kutib turgan asosiy muammolardan biri bo‘lib qolmoqda.
Pedagoglarni innovatsion faoliyatga tayyorlash jarayonidagi muammo va to‘siqlarni quyidagicha xolatlarda ko‘rishimiz mumkin:

  1. Innovatsion faoliyat zarurligini tushunib etish, yangiliklarni ta'lim muassasasiga kiritish bo‘yicha ijodiy faoliyatini jalb etishga tayyorgarligi, innovatsiyalar kiritishga qaratilgan harakatlar natija keltirishiga ishonchi.

  2. Shaxsiy maqsadlarining innovatsion faoliyatlar bilan mosligi va muvofiqligi, ijodiy muvaffaqiyatsizlikni saboat bilan yenga olishi.

  3. Pedagogni innovatsion faoliyatga yo‘naltirish uchun yangilikni (innovatsiya) idrok qilishga tayyorlash va yangicha harakat qila olish ko‘nikmasini shakllantirish.

Masalan:
- Ta'lim sohasidagi yangiliklarni tatbiq etish muammolari;
- O‘qituvchi(pedagog)ning innovatsion faoliyatidagi tadqiqot komponentlariningo‘rni;
- O‘qituvchining innovatsion faoliyatidagi ijtimoiy-madaniy muammolarni, ommaviy va shaxsiy madaniyatning bir-biriga o‘tishini, individual va jamoa uyg‘unligini yoritib berishi;
- o‘qituvchining kiritilgan yangiliklarga bo‘lgan munosabatlarining asosiy motivlarini,
- o‘quv jarayonida pedagogning yangi texnologiyalarni foydalanish tayyorgarligi va motivatsion muammolari;
- O‘qituvchining innovatsion faoliyati va refleksiya o‘rtasidagi o‘zaro aloqalari;
- Ta'lim tizimiga pedagogic innovatsiyalarni tadbiq etishning psixologik muammolari;
Pedagogik innovatsiyalarning mohiyati, tarkibi va baholash mezonlarining nazariy-metodologik asoslari. Pedagoglarni innovatsion faoliyatga tayyorlash bo‘yicha tadqiqotlar ichida M.V.Klarinning ishlari alohida o‘rinni egallaydi. U o‘zishlarida innovatsion faoliyatni ijtimoiy-madaniy loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish orqali tashkil etilgan uzluksiz ta'limning zarurligi bilan bog‘laydi. Ushbu yondoshuv shaxsning erkin tanlash imkoniyatiga yo‘nalganligidadir, bunda o‘qish faoliyati etakchi o‘rinlardan birini egallaydi va shaxsning rivojlanishidagi muhim, etakchi vosita va shaxsni ta'lim jarayoniga jalb etuvchi usul bo‘lishi mumkin.
Oliy ta'lim muassasalari innovatsion faoliyatini tashkil etish va uning mazmunidagi o‘zgarishlar, innovatsion yo‘nalishdagi pedagoglarni tayyorlash metodologik va texnologik o‘zgarishlar bilan uzviy bog‘liqdir. Ammo bu jarayon pedagoglarni innovatsion faoliyatga tayyorlash, mukammallashtirish bo‘yicha tavsiyalarning yo‘qligi sababli stixiyali xarakterga ega bo‘liq olmoqda.
Pedagogning innovatsion faoliyatiga tayyorgarligi jarayoni quyidagicha kechadi, jumladan: mo‘ljallangan yangilikni yalpi va uning alohida bosqichlari muvaffaqiyatini bashorat qilish, yangilikni boshqa innovatsiyalar bilan qiyoslash, ulardan samaradorini tanlab olish, ularning eng ahamiyatli va aniqlik darajasini belgilash, yangilikni tadbiq etishning muvaffaqiyatlilik darajasini tekshirish va yangilikni tadbiq etadigan tashkilotning innovatsiyani qabul qilish qobiliyatiga baho berish.
O‘qituvchini innovatsion faoliyatga tayyorlash ikki yo‘nalishda amalga oshirilish ilozim:
Yangilikni idrok qilishga innovatsion tayyorgarlikni shakllantirish;
Yangicha harakat qila olishga o‘rgatish. T.M.Davidenko har qanday pedagogik innovatsiyani egallash uchun uchta zaruri shart “tushunish, refleksiya va shaxsning tayyorligi” bo‘lishi kerakligini ta'kidlagan.
Innovatsion faoliyatda pedagog ilg‘or, sermaxsul ijodiy shaxs, keng qamrovli qiziqish, ichki dunyosi boy, pedagogic yangilikka o‘ch bo‘lishi lozim. Innovatsion faoliyat motivatsion, texnologiklik va refleksiyalik qismlardan tashkil topadi. Innovatsion faoliyatni tashkil etishda talabalarning bilish faoliyati va uni boshqarish alohida ahamiyatga ega.
Turli sohalarda olib borilayotgan ilmiy - metodik tadqiqotlar, albatta, zarur va muhimdir, ammo bo‘lajak pedagog - o‘qituvchilarni innovatsion faoliyatga tayyorlashni qanday shaklda tashkil etishva boshqarish mumkinligi to‘g‘risidagi muammo barcha pedagog olimlar oldida echimini kutib turgan asosiy muammolardan biri bolib qolmoqda.
Pedagoglarni innovatsion faoliyatga tayyorlash jarayonidagi muammo va to‘siqlarni quyidagicha xolatlarda ko‘rishimiz mumkin:

  1. Innovatsion faoliyat zarurligini tushunib etish, yangiliklarni ta'lim muassasasiga kiritish bo‘yicha ijodiy faoliyatini jalb etishga tayergarligi, innovatsiyalar kiritishga qaratilgan harakatlar natija keltirishiga ishonchi.

  2. SHaxsiy maqsadlarining innovatsion faoliyatlar bilan mosligi va muvofiqligi, ijodiy muvaffaqiyatsizlikni saboat bilan enga olishi.

  3. Pedagogni innovatsion faoliyatga yo‘naltirish uchun yangilikni (innovatsiya) idrok qilishga tayyorlash va yangicha harakat qila olish ko‘nikmasini shakllantirish.

Innovatsion madaniyatga ega bulgan o'qtuvchi, avvalo, kasbiy faoliyatda yangiliklarni amalga oshirishga ongli munosabati bilan ajralib turadi; uning uchun rivojlangan kasbiy-refleksiv tafakkur (bu pedagogik amaliyotda yuzaga keladigan karama- karshiliklarning sabablari va yakuniy munosabatlarini tushunishga imkon beradi), pedagogik innovatika soxasida keng bilimlar; gnostik, loyixalashtirish va kommunikativ malakalar xosdir.
Demak, o'qtuvchining innovatsion madaniyati darajasi kator mezonlar: innovatsion motivlar, innovatsion bilimlar va innovatsion malakalarning yigindisi bilan belgilanadi.
Innovatsion motivlar pedagogning bilimlar tizimini boyitish, kasbiy faoliyatda pedagogik innovatsiyalarni tizimli amalga oshirish orkali uz faoliyatini takomillashtirish extiyojida namoyon buladi. Innovatsion malakalarga gnostik malakalar, pedagogik loyixalash malakalari, axborot malakalari kiradi.
Innovatsion bilimlarga kuyidagilar kiradi: pedagogik innovatika soxasida tushunchalarni izoxlovchi atamalarni egallash; zamonaviy pedagogika fani va ilgor pedagogik tajriba yutuklari xakida ma'lumotga ega bulish; ta'limda pedagogik innovatsiya moxiyati va innovatsion jarayonlari, ularning kechishi konuniyatlarini tushunish, bu jarayonlarni boshkarish zaruriyatini anglash; pedagog innovatsion faoliyati metodologik asoslari va tuzilmasi xakida; psixologik-pedagogik tadkikot metodlari va mazmuni va Oliy ta'limgacha ta'lim muassasa shart-sharoitida tajriba-eksperimental tashkili xakida; pedagogik faoliyatda axborotni olish va ishlatish usullari xakida; innovatsion malakalaga gnostik malakalar, pedagogik loyixalashtirish malakalari, axborot malakalari kiradi.
Ta'lim muassasasi innovatsion madaniyatining barcha tuzilmaviy tarkibiy kismlari kupgina tarbiyachilarda etarli darajada berilmaganligi kuyidagilarda asoslanadi:
- kasbiy faoliyatda pedagogik innovatsiyalardan foydalanishga etarli bo'lmagan motivatsiya;
- tushunchalarni izoxlovchi atamalarning egallanishi kuyi darajasi; pedagogik innovatsiyalar moxiyati, innovatsion faoliyat tuzilmasi va psixologik-pedagogik tadkikotning nazariy asoslarini yaxlit tushunishning mavjud emasligi;
- gnostik va kommunikativ malakalar, pedagogik loyixalashtirish malakalari shakllanganligining etarli bulmagan darajasi.
O'qtuvchilarda innovatsion madaniyatni shakllantirishga nisbatan bir kator asoslar shunda ifodalanadiki, innovatsiyalarning kullanilishi kasbiy amaliyotning asosiy qismi xisoblanadi. Pedagoglarda innovatsion faoliyatni amalga oshirishga kasbiy faoliyatda pedagogik innovatsiyalarni uzlashtirish va kullash tajribasiga ega bulishlari zarur.
Innovatsion madaniyatning tuzilmaviy tarkibiy kismlari mazmuni va ularning shakllanganligi etarli bulmagan darajasini xisobga olish orkali tarbiyachilarda ish mazmuni:
-o'qtuvchilarda kasbiy faoliyatda pedagogik innovatsiyalardan foydalanishga kizikishni oshirish;
- pedagogik innovatika soxasida tushunchalarni izoxlovchi atamalarning tarbiyachilar tomonidan egallanishi darajasini oshirish;
- pedagogi zamonaviy pedagogik goyalar va innovatsion faoliyati extimol yunalishlari xakida bilishi darajasini oshirish;
- psixologik-pedagogik tadkikotning nazariy asoslari bilan tanishtirish;
- oliy ta'lim muassasasi shart-sharoitida tajriba-eksperimental ishni tashkil kilish va utkazish bilan tanishtirish;
- o'qituvchilarda kasbiy faoliyatni muammoli-yunaltirilgan taxlil kilish, rejalashtirish, oldindan ayta olish, loyixalashtirish va refleksiya malakalari; o'qtuvchilarning axborot savodxonligini oshirish, pedagogik faoliyatni amalga oshirish uchun zaruriy bulgan turli manbalardan axborotni olish usullari bilan tanishtirish;
- axborot-kommunikatsion texnologiyalardan foydalanish;
- o'qtuvchilarda boshka tarbiyachilar (pedagoglar guruxlari va b.) ishida foydalanish uchun mos bulgan algoritm shaklida uz ijobiy pedagogik tajribasini (extimol, ilgor) aniklash va umumlashtirish malakasini shakllantirish lozim.
Innovatsion madaniyatni shakllantirish jarayonini ta'minlash uchun shakllantiruvchi kulam modeli ishlab chikilgan. Kupgina tadkikotlarda shakllantiruvchi kulam deganda kupgina ob'ektlar tushuniladi, ularning urtasida oliy ta'lim muassasalari o'qtuvchilarida barcha innovatsion madaniyat tarkibiy kismlarini shakllantirish maqsadida munosabatlar o'rnatilgan.
Innovatsion madaniyatga ega bo'lgan o'qtuvchi, avvalo, kasbiy faoliyatda yangiliklarni amalga oshirishga ongli munosabati bilan ajralib turadi; uning uchun rivojlangan kasbiy-refleksiv tafakkur (bu pedagogic amaliyotda yuzaga keladigan qarama-qarshiliklarning sabablari va yakuniy munosabatlarini tushunishga imkon beradi), pedagogic innovatika sohasida keng bilimlar; gnostik, loyihalashtirish va kommunikativ malakalar xosdir.
Demak, o'qtuvchining innovatsion madaniyati darajasi kator mezonlar: innovatsion motivlar, innovatsion bilimlar va innovatsion malakalarning yigindisi bilan belgilanadi.
Innovatsion motivlar pedagogning bilimlar tizimini boyitish, kasbiy faoliyatda pedagogik innovatsiyalarni tizimli amalga oshirish orkali uz faoliyatini takomillashtirish extiyojida namoyon buladi. Innovatsion malakalarga gnostik malakalar, pedagogik loyixalash malakalari, axborot malakalari kiradi.
Innovatsion bilimlarga kuyidagilar kiradi: pedagogik innovatika soxasida tushunchalarni izoxlovchi atamalarni egallash; zamonaviy pedagogika fani va ilgor pedagogik tajriba yutuklari xakida ma'lumotga ega bulish; ta'limda pedagogik innovatsiya moxiyati va innovatsion jarayonlari, ularning kechishi konuniyatlarini tushunish, bu jarayonlarni boshkarish zaruriyatini anglash; pedagog innovatsion faoliyati metodologik asoslari va tuzilmasi xakida; psixologik-pedagogik tadkikot metodlari va mazmuni va Oliy ta'limgacha ta'lim muassasa shart-sharoitida tajriba-eksperimental tashkili xakida; pedagogik faoliyatda axborotni olish va ishlatish usullari xakida; innovatsion malakalaga gnostik malakalar, pedagogik loyihalashtirish malakalari, axborot malakalari kiradi.
Ta'lim muassasasi innovatsion madaniyatining barcha tuzilmaviy tarkibiy kismlari ko'pgina tarbiyachilarda yetarli darajada berilmaganligi quyidagilarda asoslanadi:
- kasbiy faoliyatda pedagogik innovatsiyalardan foydalanishga etarli bulmagan motivatsiya;
- tushunchalarni izohlovchi atamalarning egallanishi kuyi darajasi; pedagogik innovatsiyalar moxiyati, innovatsion faoliyat tuzilmasi va psixologik-pedagogik tadqiqotning nazariy asoslarini yaxlit tushunishning mavjud emasligi;
- gnostik va kommunikativ malakalar, pedagogik loyixalashtirish malakalari shakllanganligining etarli bulmagan darajasi.
O'qituvchilarda innovatsion madaniyatni shakllantirishga nisbatan bir qator asoslar shunda ifodalanadiki, innovatsiyalarning qo'llanilishi kasbiy amaliyotning asosiy qismi hisoblanadi. Pedagoglarda innovatsion faoliyatni amalga oshirishga kasbiy faoliyatda pedagogik innovatsiyalarni o'zlashtirish va qo'llash tajribasiga ega bo'lishlari zarur.
Innovatsion madaniyatning tuzilmaviy tarkibiy qismlari mazmuni va ularning shakllanganligi yetarli bo'lmagan darajasini hisobga olish orqali tarbiyachilarda ish mazmuni:
- o'qituvchilarda kasbiy faoliyatda pedagogik innovatsiyalardan foydalanishga kizikishni oshirish;
- pedagogik innovatika sohasida tushunchalarni izohovchi atamalarning tarbiyachilar tomonidan egallanishi darajasini oshirish;
- pedagogika zamonaviy pedagogik goyalar va innovatsion faoliyati ehtimol yo'nalishlari haqida bilish darajasini oshirish;
- psixologik-pedagogik tadqiqotning nazariy asoslari bilan tanishtirish;
- oliy ta'lim muassasasi shart-sharoitida tajriba-eksperimental ishni tashkil qilish va utkazish bilan tanishtirish;
- o'qtuvchilarda kasbiy faoliyatni muammoli-yo'naltirilgan tahlil kilish, rejalashtirish, oldindan ayta olish, loyihalashtirish va refleksiya malakalari;
- o'qtuvchilarning axborot savodxonligini oshirish, pedagogik faoliyatni amalga oshirish uchun zaruriy bulgan turli manbalardan axborotni olish usullari bilan tanishtirish; axborot-kommunikatsion texnologiyalardan foydalanish;
- o'qtuvchilarda boshqa tarbiyachilar (pedagoglar guruhlari va b.) ishida foydalanish uchun mos bulgan algoritm shaklida o'z ijobiy pedagogik tajribasini (ehtimol, ilgor) aniqlash va umumlashtirish malakasini shakllantirish lozim.
Innovatsion madaniyatni shakllantirish jarayonini ta'minlash uchun shakllantiruvchi ko'lam modeli ishlab chiqilgan. Ko'pgina tadqiqotlarda shakllantiruvchi ko'lam deganda ko'pgina ob'yektlar tushuniladi, ularning o'rtasida oliy ta'lim muassasalari o'qtuvchilarida barcha innovatsion madaniyat tarkibiy qismlarini shakllantirish maqsadida munosabatlar o'rnatilgan.

  1. Tashqi (moddiy) rag'bat

Bu davrda o'z-o'zini anglash orqali harakat qiluvchi ichki va tashqi omillarning shakllanishini tushunish odatiy holdir. Muayyan shaxs uchun eng muhim narsani aniqlashga qodir bo'lganlarni aniqlang. Ichki ishlar orasida:
- o'z-o'zini anglash;
- ijodkorlik;
- mahkumlik;
- o'zini o'zi himoya qilish;
- qiziqish;
- muloqot uchun kerak.
Tashqiga quyidagilarni kiritish odatiy hisoblanadi:
- martaba;
- pul mablag'lari;
- jamiyatdagi mavqei;
- tan olinishi.
Pedagoglarni tabiat bo'yicha bu motivatsiya tizimi ijobiy (saqlab qolish yoki qabul qilish) va salbiy (qochish, qutulish) bo'lishi mumkin. Musbat tomoni - yaxshi bajarilgan vazifa uchun jasorat, va allaqachon salbiy - uning muvaffaqiyatsizligi uchun jazo. Rag'batlantirish chog'ida faollashtiruvchi mutaxassislarning tashqi kuchlari, boshqacha aytganda, moddiy reja bo'yicha qiziqish bor.
Pedagoglarni rag'batlantirish turlari.
Pedagoglarning motivatsiyasi tabiiy va moddiy bo'lmagan qismlarga bo'linadi. Birinchisi ish haqi va uning o'sishini o'z ichiga oladi. Ko'pincha, vaqtincha to'lovlar barcha bo'ysunuvchilarning ishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Bonuslar va ish safarlariga sifatli ishlash va rejani bajarish uchun ajoyib rag'bat deb ham atash mumkin. Pedagoglarni rag'batlantirish usullari - sovg'alar, sovg'alar, bayramlar va sharaf kengashi kabi ajoyib usullar.
Pedagoglarni nomoddiy motivatsiyasi.
Odamlarga o'z vazifalarini professional va tezda pul bilan emas, balki amalga oshirishda qiziqtirish mumkin. Pedagoglarni moddiy rag'batlantirish - jamoa a'zolarini yuqori darajaga jalb qilish va belgilangan vazifalar bilan shug'ullanishning beqiyos usuli. Bunday usullar orasida:

  1. Mukofotni tanitish, maqtash. Biror kishini tanlab, unga bir maktub berib, uni professional bayramlarda ham, umumiy yig'ilishlarda ham, uchrashuvlarni rejalashtirishda ham yaxshi deb biling.

  2. Qulay psixologik muhitni yaratish va unga xizmat ko'rsatish . Ushbu daqiqalar kalitlardan biri, chunki mehmondo'st muhitda professional faoliyat haqiqatdan ham samarali bo'ladi.

  3. Malakani oshirish yoki uni takomillashtirish imkoniyati . Bu o'zlarining karyeralarida kasbiylikka erishish uchun muhim bo'lgan yosh yoshlar uchun juda muhim.

  4. Ishga tushadigan narvonni yuqoriga ko'tarish va rivojlanish imkoniyati . Korxonada boshqaruv lavozimlari mavjud bo'lsa va toifalarda o'sish bo'lsa, bu ish uchun ajoyib rag'bat bo'lib xizmat qiladi.

  5. Kasbingiz sevimli narsadir . Biror kishi o'z ishi bilan "kuyadi" va uni g'ayrat bilan ijro etsa, u har kuni ertalab turish va zavq bilan ishlash uchun harakat qiladi.

  6. Bonuslarni kiritish . Bunday yoqimli mukofotlar orasida sport zalida bepul taomlar, sport zallarida mashg'ulotlar uchun chegirmalar, imtiyozli treninglar va jamoaning boshqa a'zolarini qiziqtiradigan boshqa ko'plab narsalar bo'lishi mumkin.

  7. Uzoq xizmat mukofotlari, mukofotlar va faxriy unvonlar . Bu insonning professional faoliyatida yuksak yutuqlarni tan olish va uning ishiga hurmat.

  8. Boshqaruvning subordinatorlar bilan aloqasi . Har bir korxonada menejerlar va Pedagoglar o'rtasida bunday aloqa bo'lishi kerak.

Pedagoglarni moddiy rag'batlantirish.
Tashkilot Pedagoglarining moddiy rag'batlantirishi kabi bunday uslubni ko'rib chiqish samarali hisoblanadi. Pedagoglarni rag'batlantirishning eng mashhur usullari:

  1. Narxlar, ish haqi. Ish haqining oshishi juda samarali usul hisoblanadi.

  2. Mukofot masalasi. Bu usul inson ishining samaradorligini rag'batlantiradigan eng mashhur turlaridan biridir.

  3. Daromad ulushi. Ushbu rag'batlantirish usuli savdo va xizmat ko'rsatish sohasida eng mashxur adashtirilishi mumkin.

  4. Shartlar uchun qo'shimcha to'lov. Korxonalarda texnologik jarayonning o'ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq holda, mehnat sharoitlarini yaxshilash uchun bunday imkoniyat yo'q bo'lsa, menejerlar qo'shimcha to'lovlarni amalga oshiradilar. U bepul ovqatlanish shaklida, dam olish muddatini uzaytirishi, sanatoriyni davolash tarzida turli xil kompensatsiyalar bo'lishi mumkin.

  5. Sovg'alar taqdimoti. Hatto arzon sovg'alar ham ishchini rag'batlantirishga yordam beradi, chunki har bir kishi ularni qabul qilishni yaxshi ko'radi.

  6. Katta foyda olish. Ushbu turdagi mukofotlar juda mashhur. Ular orasida tibbiy sug'urtaning qisman yoki to'liq to'lanishi, shuningdek avtoulov sug'urtasi, jamoat transportida sayohat xarajatlarini qoplash kiradi.

Pedagoglarning psixologik motivatsiyasi.
Har bir lider jamoaning to'liq ta'sirga erishish uchun harakatni amalga oshiradi va oxir-oqibat reja amalga oshiradi. Buning uchun samarali mukofot tizimini yaratish orqali odamlarni rag'batlantirish muhimdir. Pedagoglarni rag'batlantirish - mehnat unumdorligini oshirish yo'llaridan biridir. Biror kishini o'z ishi bilan qiziqtiradigan muayyan qoidalar mavjud:

  1. Rag'batlantirish kutilmagan, oldindan aytib bo'lmaydi va ayni paytda tartibsiz bo'lishi kerak. Bunday mukofotlar ish haqining bir qismi bo'lganlarga qaraganda ancha yaxshi bo'ladi.

  2. Ta'kidlash joizki, subordinatorlar korxona faoliyatiga o'z hissasini qo'shib, munosib maqomga ega bo'lishlari mumkin bo'lgan hollarda kuchga kiradi.

  3. Ish haqi darhol bo'lishi kerak, ya'ni boshqaruvni bu ishda Pedagoglarning xatti-harakatlariga nisbatan munosabati adolatli va tezdir.

  4. Butun ish jarayonining oxirida emas, balki muvaffaqqiyatli natijalarga erishish uchun muhimdir.

  5. Inson o'zini ishonchli his qilishi muhimdir, chunki har bir kishi o'zlarini himoya qilishi kerak.

  6. Yaxshi sabab bo'lmasa, boshqalarni qiziqtirmaslik uchun kimdir Pedagoglardan biriga doimiy ravishda ajratib qo'yishning hojati yo'q.

Pedagoglarning ijtimoiy motivatsiyasi.
Kasb-hunarga jalb qilinish ijtimoiy e'tirozlar yordamida amalga oshirilishi mumkin. Pedagoglarni rag'batlantirish bo'yicha zamonaviy adabiyotlar jamoatchilik tomonidan tasdiqlangan bunday choralarni belgilaydi:
- pedagogning harakatlariga og'zaki rozilik berish;
- jamoa a'zolarining harakatlarini omma oldida maqtash;
- shukrona xat;
- korporativ bosma nashrlar maqtov bilan maqola;
- tajriba o'tkazish uchun hamkasblari bilan suhbatlashish imkoniyati;
- mukofoti, diplom tantanali taqdimoti;
- ish joyining vizual dizayni;
- suratlarni sharaf kengashiga joylashtirish;
- korxona sharaf kitobiga yozilish.

Download 174,17 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish