|
Ж
алолиддин
Р
умий
асаРлаРида
юксак
маънавиятли
шахс
таРбияси
30
биёти тарихи” китобида Румий ҳақида анчагина саҳифа ажра-
тади. “Маснавийи маънавий”дан парчалар таржима қилиб,
“Шарқ дурдоналари” журналида чоп эттиради. Фридрих Ру-
керт ҳам Румий “Девон”идан таржималар келтирган ва 1903
йилда шоирнинг ғазалларини “Ғазалиёт” номи билан немис
тилига таржима қилиб, нашр эттирган. Бу китоб немис ки-
тобхонлари орасида катта шуҳрат топган
77
. Мазкур таржи-
малар билан танишган буюк немис файласуфи Гегель Румий
ижодидан ниҳоятда таъсирланиб, “Руҳ фалсафаси” номли аса-
рида уни “Олий Румий” деб улуғлаган
78
. Рукертнинг таржима-
си Константин Бруннерни ҳам илҳомлантирган. У шу замирда
кўпгина фалсафий ғояларни ишлаб чиқишга эришган. Гегел-
нинг ўзи “Этика” номли асарида такрор-такрор Румий ижоди-
га таянади.
Буюк полиглот (кўп тилларни билувчи) олим Рейнольд
Николсон
79
ўз умрини “Маснавийи маънавий” таржимаси,
тадқиқи ва шарҳига бағишлади. Унинг нашри ва шарҳи энг
ишончли ва машҳур. Олимнинг “Rumi, poet and mistic”, “The
table-talk of Jalaluddin Rumi”, “Meth new-i manavi”, “The Mathnavi
of Jalaluddin Rumi”, “Commentary of Mau lavi’s Mathnavi” каби
асарлари “Маснавий” тадқиқи борасидаги қимматли манба-
лардир. У “Румий барча замонларнинг буюк илоҳийшунос
шоири” дейди ва “Маснавий”га “...ирфоний китоб” деб таъриф
беради. Унинг яна Румий ижодига мансуб “Девони Шамси Та-
бризий” асосида тайёрлаган сайланмаси ҳалигача сара ада-
биётлар қаторига қўйилади
80
. Бундан ташқари, Кембриж уни-
верситети профессори Артур Арберри “Фиҳи мо фиҳи” асарини
таржима қилган
81
.
Ҳиндистонда туғилиб, Буюк Британияда яшаб ижод қилган
олим Идрис Шоҳ (1924–1996) ўз асарларида Жалолиддин Ру-
мий ҳаёти ва ижодини психологик, фалсафий ва ижтимоий
жиҳатдан очиб беришга интилди. Унинг энг машҳур “Дониш-
мандликдан юз ҳикоят. Жалолиддин Румийнинг ҳаёти, таъли-
77
Шиммель А. Мир исламского мистицизма. –М.: Алетея, 1999.
78
Джавелидзе Э.Д. У истоков турецкой литературы. 1. Джелаль-ед-дин
Руми (вопросы мировоззрения). –Тбилиси: Мецниереба, 1979. –С. 5.
79
Nicholson R.A. Mowlavi (Jalaluddin Rumi). The Mathnavi. Hermes pub., 2003.
80
Nicholson A. Poet & Mistic. –London, 1956. –P. 190.
81
Arberry A.J. Classical Persian Literature. –London, 1958. –P. 464; Арберри
А.Дж. Суфизм. Мистика ислама. –М., 2002. –С. 272.
1-БОБ. Жалолиддин Румий шахси ва илмий меросини ўрганишнинг педагогик асослари
31
моти ва кароматлари” деб номланган асарида Румий ҳаётидан
лавҳалар келтирилган ва у шоирни авлиё ҳамда устоз сифа-
тида тасвирлаб, “таъсир кучи орқали таълим” беради дея
таърифлаган
82
.
Америкалик олим Ф.Д.Луис ҳам Румий тўғрисида тадқиқот
олиб бориб, унинг ҳаёти ва ижоди борасида “Румий назми ва
таълимоти, ҳаёти” номли китобни нашр эттирган. Асарда му-
аллиф Румий ҳақида қимматли маълумотлар бериш билан бир
қаторда, улуғ мутафаккир таълимотининг тасаввуф, фалсафа
ва адабиётшуносликка алоқадор жиҳатларини таҳлил этади
83
.
Клемен Ҳуар эса Афлокийнинг Мавлоно ҳақида ҳикоя
қилувчи “Маноқиб ул-орифин” асарини француз тилига ўги-
ради. Масъинон Мансур Ҳаллож ҳақидаги тадқиқотида Румий
ҳақида ҳам муҳим фикрлар билдириб ўтади. Ҳозирги пайтда
“Маснавийи маънавий”нинг сайланма матни инглиз тилига
ўгирилиб, 250 минг нусхада чоп этилди.
АҚШда Румий ижоди борасида кўпгина олимлар
тадқиқотлар олиб борган бўлсалар ҳам, Румийнинг ички ке-
чинмаларини ўзида акс эттира билган, унинг тасаввуфий
қарашларини бутун дунё инглиз маданияти йўналишига ки-
рита олган олим Колман Барксдир. У Румий ижодига мансуб
кўпгина асарларни инглиз тилига таржима қилиб, улардан 13
та тўплам яратиб, чоп эттирди. Баркс 30 йил давомида Жор-
жия штати Афина шаҳридаги университетда “Замонавий Аме-
рика ижодиёти”дан дарс бериб келган. 1976 йилда Колман
Барксга касбдоши Роберт Блай Румийнинг ижодидан наму-
налар кўрсатади. Румийнинг донишмандлиги, меҳрибонлиги,
ҳазилкашлиги ва илоҳийшунослиги Барксда жуда катта
қизиқиш уйғотади ва у Румий ижодини таржима қилишнинг
ўзига хос йўлини яратади.
Баркс ёзади: “Мен Румийни таржима қилишни ёқтираман,
худди ўзимнинг достонимни яратаётгандай. Бироқ таржима
бошлашдан олдин, биринчи ўринда – мен Румий билан ғойиб
бўлишим керак, иккинчидан, мен достонда айни ўзимни – ўз
шахсим, қувончим ёки ўзлигимни акс эттиришим керак”
84
.
82
Идрис Шах. Сто рассказов мудрости. Жизнь, учение и чудеса Джелалед
-
дина Руми. –М.: Эннегон, 2007. –С. 240.
83
Lewis D.F. Rumi. Past & Present, East & West. The Life, Teaching & Poetry of
Jalal al-Din Rumi. –Oxford, 2000. –P. 686.
84
Coleman Barks. The Essential Rumi. Harper. –San Francisco, 1995.
Do'stlaringiz bilan baham: |
