Iv. Glossariy

REKREATSIYA ZONALARI - Aholining tashkil etilgan va ommaviy dam olishi va turizmga mo’ljallangan Yer va suv muhitining tabiiy yoki madaniy uchastkalari kiradi. Shunday zonalar tarkibiga shahar hududlari, shahar atrofi va yashil zonalar, o’rmonlar, parklar, milliy va tabiiy parklar (bog’lar), botanika va zoologiya bog’lari, dendrologik parklar, turistik marshrutlar, dam olish uylari va bazalari hududlari, qo’riqxona va buyutmalarning aholi borib ko’rishi uchun ajratilgan ma’lum uchastkalari kiradi.
SAPROBIONTLAR - Chirindida yashovchilar, turli xil organik birikmalarga boy suvlarda yashovchi organizmlar. Suvni ifloslovchi organik birikmalarni mineral holatga aylantirish xususiyatiga ega bo‘lib, ulardan oqar suvlarning tozalanish jarayonini jadallashtirishda foydalaniladi.
SAPROFAG — Chirindixo‘rlar, organik modda (o‘limtik, chirindi, go‘ng kabilar) qoldiqlari bilan oziqlanadigan organizmlar.
SAPROFITLAR — Tayyor organik moddalar (hayvon yoki o‘simlik qoldiqlari, chirindilar) bilan oziqlanadigan organizmlar. Bularga ko‘pchilik zamburug‘lar, bakteriyalar va ayrim o‘simliklar kiradi.
SIMBIOZ — Hamxonalik ikki va undan ortiq turlarning hamxona va o‘zaro manfaatdorlikda yashashi. Masalan, azotobakterlar bilan dukkakli o‘simliklarning hamxonaligi.
SINANTROP TURLAR - Odamga yo‘ldosh turlar, odam yashab turgan joy, uy, hovlilar bilan turli darajada bog‘liq bo‘lgan o‘simlik va hayvon turlari (masalan, uy sichqoni). Ular bunday sharoitlarda populyasiyalar hosil qilish va uzoq yashash xususiyatiga ega.
SMOG – Yirik sanoat shaharlarida (AQSh, Yevropa, Yaponiya va boshqalar) tutun, qurum, kul zarralari, chang, yoqilg’i bug’i kabilar aralashmasidan iborat zaharlangan havodir.
SKLEROFITLAR — Qattiq po‘stli o‘simliklar, barglari, poyalari qattiq, qalin kutikula bilan o‘ralgan, qurg‘oqchilikka chidamli o‘simliklar.
SKOTOTAKSIS — Qorong‘ilikka tomon harakatlanish
STENOBIONTLAR — Yashashi uchun ma’lum shart – sharoitlar (namlik, bosim, harorat) ning nisbatan doimiy bo‘lishini qat’iy talab qiluvchi organizmlar.
STENOTROFLAR — Normal o‘sishi uchun maxsus ozuqa bo`lishini talab qiluvchi o‘simlik.
STENOFAGLAR — Ozuqaning birgina yoki bir – biriga yakin bir necha turi bilangina ovqatlanuvchi organizmlar. Masalan, o‘txo‘rlar.
SUKKULENTLAR — Semiz o‘tlar, bargi va poyasi qalin, sersuv o‘simliklar. Odatda qurg‘oqchil cho‘l zonalarda o‘sadi. Suvni juda kam bug‘latadi.
SUKSESSIYA — Izchil almashinish, bir o‘simlik guruhining boshqa tur o‘simlik guruhlari bilan gallanib, almashishi. Bu jarayon tabiiy omillar ta’sirida bo‘ladi. Masalan, toshda dastlab bakteriya va suvo‘tlarning, keyin lishaynik hamda yo‘sinlarning (shu muhitga mos hayvonot olami bilan) rivojlanishi, keyinchalik tuproq qavatining hosil bo‘lishi bilan bog‘liq navbatdagi gallanishlar.
SUTKALIK RITM — Kun davriyligi, biologik jarayonlar yoki hodisalar jadalligi va harakterining kunning almashinishi (kunduzi yoki kechasi) ga mos ravishda davriy o‘zgarib turishi.