Иšтисодий таілил фанининг моіияти, бозор иšтисодиёти шароитида аіамияти ва вазифалари

n 
Ммкд=ix
1
 . ix
2
 . ... ix
n
 = П iх
i 
i=1 
Ушбу кўрсаткич молиявий мустаҳкамликнинг таҳлил 
даврида ўрта ҳисобда қанча ўсганлигидан далолат беради. Буни 
бошқа 
корхоналарнинг 
шундай 
кўрсаткичларига 
ҳам 
солиштириб тегишли хулоса қилиш мумкин. 
Кўрсаткичлар тизими ва ундан комплекс кўрсаткични 
аниқлаб бўлгандан сўнг ушбу категорияни батафсил таҳлил 
қилиш мумкин. 
12.2. Иқтисодий мустаҳкамликни ифодаловчи 
кўрсаткичлар тизими, уларни аниқлаш 
 ва таҳлил қилиш йўллари 
Корхонанинг иқтисодий мустаҳкамлиги кенг қамровли 
тушунча. Шу туфайли уни тўлиқ ифодалаш учун битта 
кўрсаткич камлик қилади. Бундан келиб чиқиб корхона 
иқтисодий мустаҳкамлигини ифодалаш учун кўрсаткичлар 
тизимидан (системасидан) фойдаланишни тавсия қиламиз: 
Ушбу кўрсаткичлар тизимига қуйидагиларни киритиш 
мумкин: 
1. 
Маржинал фойда миқдори; 

---

231 
2. 
Фойдалилик нуқтасига эришиш учун зарур бўлган 
маҳсулот (иш, хизмат) ҳажми; 
3. 
Бизнес режада кўзда тутилган фойдага эришиш учун 
зарур бўлган маҳсулот; 
4. 
Иқтисодий мустаҳкамлик миқдори; 
5. 
Иқтисодий мустаҳкамлик даражаси. 
Ушбу кўрсаткичлар тизими уларни аниқлаш йўллари 
қуйидаги чизмада келтирилган (12.2 - чизма). 
Ушбу чизмадан кўриниб турибдики корхонанинг 
иқтисодий 
мустаҳкамлигини 
ифодалаш 
учун 
бешта 
кўрсаткичларни ўз ичига олган яхлит кўрсаткичлар тизими 
тавсия қилинган. Булардан бири корхонанинг маржинал 
фойдасидир (Мф). Ушбу кўрсаткични аниқлаш чун корхонанинг 
барча харажатларини иккига (доимий ва ўзгарувчи) бўлиш 
лозим. Доимий харажатлар ушбу маҳсулотни ишлаб чиқариш 
учун бевосита сарф қилинмасада унинг қийматига киради. 
Аммо ўзгарувчи харажатлар маҳсулотнинг қийматини бевосита 
шакллантирувчи харажатлар ҳисобланади. 
Маржинал 
фойдани 
(Мф) 
аниқлаш 
учун 
битта 
маҳсулотнинг қийматидан (Мқ) шу маҳсулотга кетган ўзгарувчи 
харажатлар миқдорини (Ўз х I м) айириш кифоя. Бу қуйидагича 
ҳисобланади: