Иšтисодий таілил фанининг моіияти, бозор иšтисодиёти шароитида аіамияти ва вазифалари

Дх + Фбр 
Мбрф = ---------------------;
Мф 
Бунда Фбр - бизнес режада кўзда тутилган фойда. 
Корхонанинг иқтисодий мустаҳкамлик кўрсаткичининг 
миқдорини (Имм) аниқлаш учун бизнес режада кўзда тутилган 
умумий фойда сўммасини (Фбр) бир маҳсулотга тўғри келадиган 
маржинал фойда (Мф) сўммасига бўлиш йўли билан аниқлашни 
тавсия қиламиз: 
Фбр 
Имм = -------------- ;
Мф
Иқтисодий мустаҳкамликнинг даражасини (Имд) унинг 
миқдорини (Имм) юзга кўпайтириб барча ишлаб чиқарилган 
маҳсулот ҳажмига (М) бўлиш йўли билан аниқлаш мумкин.: 
Имм х 100 
Имд = --------------------;
М 
Ушбу кўрсаткичлар корхона иқтисодий мустаҳкамлигини 
ифодаловчи энг муҳим ва асосий кўрсаткичлардир.
Корхона иқтисодий мустаҳкамлигининг миқдори
бизнес режада 
кўзда тутилган фойдага эришиш учун фойдалилик нуқтасига эришгандан 
кейин қанча қўшмча маҳсулот ишлаб чиқариш зарурлигини кўрсатади. 
Иқтисодий мустаҳкамликнинг даражаси
эса фойдалилик нуқтасига 
эришгандан кейин неча фоиз ортиқча маҳсулот ишлаб чиқарилганлигини 
ифодалайди. 

---

234 
Масалан, ушбу кўрсаткичнинг даражасини 20 % деб фараз 
қиламиз. У ҳолда ушбу корхона ишлаб чиқариш ҳажмини 20 % гача 
қисқартирса ҳам натижаси зарар билан якунланмайди. Ундан кўп 
камайса корхона натижаси фойдалилик нуқтасидан пасайиб кетади 
ва унинг фаолияти зарар билан якунланади. 
Шундай қилиб, корхонанинг иқтисодий мустаҳкамлигини 
ифодалаш учун кўрсаткичлар тизимидан фойдаланиш мақсадга 
мувофиқ экан. Аммо унинг баъзи камчиликлари бор. Хусусан, 
таҳлил қилишда шу кўрсаткичларнинг динамикасини аниқлашда, 
бошқа корхоналар кўрсаткичлари билан солиштиришда бироз 
қийинчиликлар туғдиради. Чунки бир кўрсаткич биринчи 
корхонада яхши бўлса, иккинчидан ёмон, иккинчи кўрсаткич 
бўйича унинг акси бўлиши мумкин. У ҳолда яхши ишлаган 
корхонани ажратиб олиш, аниқлаш учун маълумотлар етарли 
бўлмайди. 
Шундай 
қилиб, 
чизмада 
келтирилган 
барча 
кўрсаткичларни комплекс таҳлил қилиб корхонанинг молиявий 
мустаҳкамлиги тўғрисида умумий хулоса қилиш мумкин. Бу учун 
ушбу кўрсаткичлар тизимидан фойдаланиб битта комплекс 
кўрсаткични ҳам аниқлаш лозим. Комплекс кўрсаткични 
аниқлашнинг бир қанча усуллари мавжуд. 
Ушбу кўрсаткичлар тизимининг ўлчами ҳар хил. Шу туфайли 
улардан комплекс кўрсаткични аниқлашда нисбий кўрсаткичли 
усулдан фойдаланамиз. У ҳолда комплек кўрсаткични аниқлаш 
учун қуйидаги формулани қўллаш мақсадга мувофиқ: