|
Дебиторлик қарзлар кўрсаткичлари
(минг сўм)
Жорий
давр
Ўтган
давр
Динамка,
фоиз
1. Ķарзларнинг умумий ҳажми
800
700
114,3
Шу жумладан:
Муҳлатли 60 кунгача
Ҳажми
300
300
100
Салмоғи, фоиз
37,5
42,9
88,0
Муҳлати ўтган
Ҳажми
500
400
125,0
Салмоғи, фоиз
62,5
51,9
122,3
Улардан:
60 кундан 1 йилгача
Ҳажм
200
150
133,3
Салмоғи, фоиз
40,0
37,5
106,6
1 йилдан 3 йилгача
Ҳажми
200
150
133,3
Салмоғи, фоиз
40,0
37,5
106,6
3 йилдан ошган
Ҳажми
100
100
100
Салмоғи, фоиз
20,0
25,0
80
2. Умумий қарзлардан:
Сотиб олувчилар билан ҳисоб-китоблар
Ҳажми
500
400
125
Салмоғи, фоиз
62,5
57,1
109,9
Аванс тўловчилар
Ҳажми
200
150
133,3
Салмоғи, фоиз
25,0
21,4
116,8
Ходимлар билан ҳисоб-китоблар
Ҳажми
60
100
60,0
Салмоғи, фоиз
7,5
14,3
48,0
Бошқа қарзлар
Ҳажми
40
50
80
Салмоғи, фоиз
5,0
7,1
70,4
Жадвал маълумотларига кўра:
-дебиторлик қарзлар муҳлатлари эътиборга олинади.
Ķарзларнинг муҳлати 3 йилдан ошса, бу қарзлар умидсиз
ҳисобланади;
192
-дебиторлик қарзлар алоҳида турлари бўйича таҳлил
этилади;
-корхонада муҳлати ўтган қарзларнинг салмоғи умуман
кўтарилган. Лекин шу билан бирга муҳлати 3 йилдан ошган
қарзлар салмоғи 5 фоизга камайган;
-дебиторлик қарзларнинг асосий қисми маҳсулот сотиб
олувчиларга тўғри келади ва уларнинг салмоғи 57,1 фоиздан 62,5
фоизгача кўтарилган.
Демак, корхонада дебиторлик қарзларни камайтириш,
уларнинг таркибини такомиллаштириш ва шу йўл билан унинг
молиявий ҳолатини яхшилаш корхона фаолиятида кун тартибига
қўйилган масалалардан биридир.
Энди,
кредиторлик
қарзлар
кўрсаткичлари
билан
танишамиз.
Кредиторлик қарзлар кўрсаткичлари
(минг сўм)
Жорий
давр
Ўтган
давр
Динамка,
фоиз
1. Ķарзларнинг умумий ҳажми
1000
800
125,0
Шу жумладан:
Муҳлатли 60 кунгача
Ҳажми 600
500
120,0
Салмоғи, фоиз 60,0
62,5
96,0
Муҳлати ўтган
Ҳажми
400
300
133,3
Салмоғи, фоиз 40,0
37,5
106,7
Улардан:
60 кундан 1 йилгача
Ҳажм 100
100
100
Салмоғи, фоиз 25,0
33,3
75,0
1 йилдан 3 йилгача
Ҳажми 200
150
133,3
Салмоғи, фоиз 50,0
50,
100,0
3 йилдан ошган
Ҳажми 100
50
200,0
Салмоғи, фоиз 25,0
16,7
149,7
2. Умумий қарзлардан:
Таъминотчилар билан ҳисоб-китоблар
Ҳажми 600
500
120,0
Салмоғи, фоиз 60,0
62,5
96,0
олинган аванслар (бўнаклар)
Ҳажми 100
100
100
Салмоғи, фоиз 10,0
12,5
89,3
Меҳнатга тўлов бўйича
Ҳажми 250
150
166,6
Салмоғи, фоиз 25,0
18,7
133,7
Бошқа қарзлар
Ҳажми 50
50
100
Салмоғи, фоиз 5,0
6,3
79,4
193
Жадвал маълумотларига кўра қуйидаги хулосаларга келиш
мумкин:
-кредиторлик қарзлар кўпайиб бориши ҳам муҳлатли, ҳам
муҳлати ўтган қарзлар ҳисобидан бўлган, лекин муҳлати ўтган
қарзларнинг кўпайиши юқорироқ суръатда бўлган;
-муҳлати ўтган қарзлар таркибида бир йилдан ўтган
қарзларнинг кўпаиши корхонада муаммога айланган. Муҳлати 3
йилдан ошган қарзлар 49,9 фоизга кўпайган. Маълумки
кредиторлик қарзларнинг тасдиқланган қайтариб бериш
муҳлати 3 йил ҳисобланади. Демак, бу корхона бошқа
корхоналарга нисбатан, Иқтисодий алоқаларни бир оз бўлса ҳам
(50 минг сўм, 100 минг сўм) адолатсизликка олиб боряпди ва у
корхоналарни молиявий ҳолатига салбий таъсир кўрсатяпди;
-кредиторлик қарзларнинг асосий қисми таъминловчиларга
тўғри келади. Бу қарзларнинг салмоғи 62,5 фоиздан 60,0 фоизга
камайган бўлсада, улар қарзларнинг ярмидан кўпини ташкил
этмоқда. Таъминотчилар билан алоқалар яхшиланмаса, корхона
оғир аҳволга тушиб қолиши мумкин, чунки таъминотчилар
маҳсулот бермай қўяди;
-корхонада меҳнатга тўлов ва ижтимоий суғурта бўйича
ҳам вазият яхши эмас. Бу қарзлар 33,7 фоизга кўпайган. Демак ўз
вақтида иш ҳақи берилмаяпди.
Кўриниб турибдики, корхонада бозорга оидликни кўтариш
мақсадида керакли тадбирлар амалга оширилиши лозим. 1995
йил 12 майда ўабул қилингшан Ўзбекистон Республикаси
Президенти И.А.Каримовнинг «Халқ хўжалигида ҳисоб-
китобларни ўз вақтида ўтказилиши учун корхона ва
ташкилотларнинг
раҳбарлари
жавобгарлигини
кўтариш
тўғрисида»ги фармонига биноан, ҳамма мулк шаклларидаги
хўжалик субъектларига ўз маҳсулотларини истеъмолчиларга
олдиндан 15 фоизли тўловларсиз жўнатиш манн қилинганига
қарамасдан истеъмолчиларга маҳсулот жўнатилиши давом
этаяпди. Шу сабабли дебиторлик қарзларни алоҳида сабаблар
бўйича таҳлил қилиш катта аҳамиятга эга. Кредиторлик
қарзларни ҳам алоҳида сабаблари бўйича таҳлил этишнинг
аҳамияти каттадир.
Шундай қилиб, корхоналарнинг ишчанлиги ва бозорга
оидлигини таҳлил этиш бозор муносабатлари талабларига жавоб
бериб, уни ўтказиш молиявий таҳлилнинг алоҳида босқичига
194
айланиши
қонуний
зарурият
бўлиб,
бу
корхона
ва
ташкилотларнинг молиявий ҳолати таҳлилини чуқурлаштиришга
ва уни ҳар томонлама ифодалашга ёрдам беради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
