Иšтисодий таілил фанининг моіияти, бозор иšтисодиёти шароитида аіамияти ва вазифалари

 
 
 
 

---

184 
11.2. Корхоналарнинг бозор фаоллигини ифодаловчи 
кўрсаткичлар ва уларнинг таҳлили 
Корхоналар 
бозор 
муносабатлари 
шарт-шароитида 
ишчанлик даражасини кўтариш билан бирга, бозорга оидлик 
даражасини ҳам кўтариб туриши лозим. Иқтисодий адабиётда 
корхоналарнинг бозорга оидлигини уларнинг акцияларини 
жозибадорлик кўрсаткичлари билан боғлашади. Бизнинг 
фикримизча, корхоналарнинг бозорга оидлиги акцияларни 
жозибадорлигига қараганда кенг мазмунда бўлиб, улардан 
ташқари яна корхоналарнинг пул маблағлари ҳаракати ва 
улардан оқилона фойдаланишни ҳам ўз ичига олади. Шу нуқтаи-
назардан 
корхоналарнинг 
бозорга 
оидлигини 
қуйидаги 
кўрсаткичлар ёрдамида таҳлил қилиш лозим. 
1. Корхонанинг акцияларини жозибадорлик кўрсаткичлари. 
Бу кўрсаткичлар корхоналарни бозор иқтисодиётига киришини, 
бозор тузилмаларида қатнашишини, ташқаридан инвесторларни, 
акция олувчиларни ўз фаолиятига жалб қилинишини 
ифодалайди. Бунинг учун корхоналар ўз акцияларига 
дивидентбериш қобилиятига эга бўлиши лозим. Ундан ташқари 
корхона акцияларнинг бозор нархи уларнинг номинал нархидан 
баланд бўлишини таъминлаш керак. Буларнинг ҳаммасини 
эътиборга олиш учун қуйидаги бозорга оидлик кўрсаткичларни 
таҳлил этиш мақсалга мувофиқ: 
1.Битта акциянинг потенциал 
даромадлилиги 
= 
Корхонанинг бир акциясига соф фойда 
Битта акциянинг бозор нархи 
2. Битта акциянинг хақиқий 
даромадлилиги 
= 
битта акцияга дивиденд суммаси 
Битта акциянинг номинал нархи 
3. Битта акция курс баҳосининг 
ўзгариш коэффиценти 
= 
Акциянинг сотув - Акциянинг сотиб
баҳоси олиш баҳоси
Битта акциянинг номинал нархи 
4. Акциялар бўйича тўланган 
дивидендларнинг салмоғи 
= 
Барча тўланган дивидендлар суммаси 
Корхонанинг соф фойдаси 
Акция эгалари корхонанинг соф фойдасидан дивидендлар 
учун ажратилган қисми, акцияларнинг бозор баҳоси ошиб 
бориши, дивиденд ставкалари билан қизиқадилар. Бу 
саволларнинг ҳаммасига юқорида келтирилган кўрсаткичлар 
тўлиқ жавоб беради. 

---

185 
Жорий 
давр 
Ўтган 
давр 
Динамика, 
фоиз