Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

11-
modda
) [1. 6]. Yoki 
printsipial, printsipiallik
, 
printsipli, printsipsiz 
so‘zlarini 
tamoyil
so‘zi orqali ifodalab 
bo‘lmaydi. Mazkur so‘zlar “O‘zbek tilining izohli lug‘ati”da ham keltirilgan: 
“PRINSIPIAL Printsipdan kelib chiqadigan, muhim, jiddiy. Printsipial qarama-qarishlik.
Printsipial masala. Jahondagi hozirgi vaziyatga ikki printsipial holat xosdir (Gazetadan). 2 q. 
printsipli.
Printsipial odam. 
PRINSIPIALLIK 1 Printsipial holatga xoslik, muhimlik, jiddiylik. Masalaning printsipialligi. 2 
Ishda o‘z printsipini izchillik bilan amalga oshirish, bir printsipda mahkam turish. Rahbarning
printsipialligi. 
PRINSIPLI Printsipga qattiq rioya qiladigan, bir printsipda mahkam turadigan. Printsipli olim. 
PRINSIPSIZ Bir fikrda mahkam tura olmaydigan; burdi yo‘q, beburd. Printsipsiz kishi [11. 
309]. 
Gap o‘zbek tilida mazkur tushunchani aynan ifodalay oladigan birlik yo‘qligida emas, balki so‘z 
o‘z mutanosibiga ega. Masalan, 
printsip 
so‘zi o‘rnida 
tutum (tutim)
so‘zini ishlatish mumkin. Zero, 
“O‘zbek tilining izohli lug‘ati”da mazkur so‘zga quyidagicha izoh berilgan: “TUTUM Ish tutish yo‘sini.
Tutumlari joyida, istarasi issiq, so‘zamol bola oila a’zolariga yoqib qoldi (N.Yusufiy, Hayot 
so‘qmoklari) [12. 211]. 

---

ILMIY AXBOROTNOMA FILOLOGIYA 2019-yil, 6-son 
21 
Keyingi o‘n yillikda semasiologiya va lingvostilistika sohasida qo‘lga kiritilgan yutuqlar sharofati 
bilan leksik birliklarni kompleks tadqiq etishning metodikasi ishlab chiqildi. Metodlarni ishlab chiqishda 
nomlari yuqorida qayd qilingan olimlar ishlaridagi nazariy qarashlarga tayandik. Tadqiqot yo‘lini tanlash
ko‘pincha tadqiqot ob’ekti, qurilishi haqidagi farazga qarab belgilanadi. Har qanday faraz ma’lum 
masalani o‘rganish maqsadida muammoli vaziyat sharoitida tug‘iladi [10; 8; 7; 2]. Ma’lumki, o‘z davrida 
“50-60 yil davomida o‘zbek tilshunosligida ko‘plab tortishuvlar va munozaraalarga sabab bo‘lgan” [6. 21-
26] ruscha baynalminal o‘zlashmalar va ularning sinonimik ekvivalentlarining amal qilinishi va 
tartiblanish muammosi bilan bog‘liq masalalarni tadqiq qilishga jiddiy ehtiyoj yuzaga keldi.