Аннотация.
В статье широко проанализированы лексические заимствованные слова
узбекского языка и их синонимы. Научно обоснованы факторы, являющиеся причиной расширения
и обновления синонимических компонентов в результате развития и обогащения лексики
узбекского языка. Эти особенности приводят к ускорению процесса освоения слов узбекского
языка, также к связи лингвистических явлений с экстралингвистическими, т.е., нелингвистическими
факторами.
Ключевые слова:
лексикология, лексикография, культура речи, заимствованные слова,
словарный состав языка, интернациональные слова, синонимы, экстралингвистический, эквивалент,
принцип.
Lexical mastering and thier synonyms in Uzbek language
Abstract.
In this article in Uzbek language acquired words synonyms and their explanations of
Uzbek synonyms are widely analyzed. Because of developing and increasing of Uzbek language lexics
growing components of synonymics, renewing of guilty factors are scientific founded. This peculiarity be
the cause of hastening process of acquiring in words of Uzbek language, lingvistic factors depending on
unlinguistic factors are illuminated with examples.
Keywords
: lexicology, lexicography, speech culture, acquired words, dictionary structure of
language, international words, synonyms, unlinguistic, equivalent, procedure.
Til-ijtimoiy hodisa va zamon bilan hamnafas taraqqiy etib boradi. Yangilanish jarayonlari, eng
avvalo, tilning lug‘at tarkibida aks etadi. Zotan, fan va texnologiyaning rivojlanishi har bir tilga yangi-
yangi tushunchalarni olib kiradi, negaki, texnika taraqqiyoti natijasida yaratilgan kashfiyotlar qaysi
mamlakatga kirib bormasin, shu tilda o‘z nomini ham ommalashtiradi. Shu nuqtayi nazardan, o‘zbek
adabiy tilining tarixiy taraqqiyot davriga nazar tashlansa, qadim turkiy tildagi ko‘plab so‘zlar boshqa
tillarga o‘zlashgani kabi o‘zga xalqlar tillaridan ham bir qancha so‘z va so‘z shakllarining lug‘atimizdan
muqim joy olgani tabiiy.
O‘zlashma so‘zlar uni o‘zlashtirgan tilning qonun-qoidalariga moslashadi, shu tilga singib ketadi.
Aks holda, u to‘liq o‘zlashmagan hisoblanib, shu tilning lug‘atida “begona”ligi, “o‘zga”ligi sezilib turadi.
O‘zbek tili lug‘at tarkibidagi o‘zlashma so‘zlar so‘zlashuv tili orqali ham, adabiy til orqali ham o‘zlashgan
bo‘lishi mumkin. Tilning tarixiy taraqqiyoti natijasida so‘zlarning muayyan qismi o‘z o‘rnini boshqa yangi
so‘zlarga bo‘shatib beradi, ya’ni arxaik yoki tarixiy so‘zga aylanadi. Tildagi bu holat ya’ni o‘zlashma
so‘zlar kirib kelishining ijobiy va salbiy tomonlari ham bor, albatta. Ijobiy jihati til lug‘at tarkibining
boyishi bo‘lsa, salbiy jihati – asl turkiy so‘zlarning iste’moldan chiqib ketishidir. Ko‘rinadiki, xalqlar
o‘rtasidagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-madaniy aloqalar tilga turlicha ta’sir qilar ekan.
Do'stlaringiz bilan baham: |