Issiqlik texnikasi ikkinchi nashri

17.1-rasm. Karnoning teskari (sovitish) sikli


_{Sovitish mashinasi issiqlik mashinasidan farqli ravishda teskari sikl bo‘yicha ishlaydi. Karno sikliga teskari bo‘lgan sikl sovitish mashinalarining ideal sikli deyiladi. Ideal siklga sovitish mashinalarining real sikllari solishtirilib, ularning takomillashganlik darajasi aniqlanadi. Karnoning sovitish siklidan ko‘rinib turibdiki, sovituvchi moddaga q2} issiqlik sovitiluvchi jismdan 1-4 jarayonda izoterma (T₂=const) bo‘yicha uzatiladi (17.1-rasm). q₂ issiqlik miqdori 5-4-1-6-5 nuqtalar bilan chegaralangan yuzaga son qiymati jihatdan teng. 2-3 jarayonda sovituvchi moddadan 2-3-5-6-2 yuza bilan tasvirlangan q₁ issiqlik miqdori olib ketiladi. 4-2 jarayonda ish jismi adiabatik siqiladi va 3-4 jarayonda adiabatik kengayadi. Sovitish siklining bajargan ishi 1-2-3-4-1 nuqtalar bilan chegaralangan yuzaga son qiymati jihatdan teng, ya’ni

A_ts=q₁-q₂ (17.1)

Sovitish mashinalarining mukammalligi sovitish koeffitsienti  orqali aniqlanadi:

=q­₂/A_ts = T₂/(T₁-T₂) (17.2)

Demak, qancha ko‘p issiqlik q₂ olinib va bunda shuncha kam mexanik ish sarflansa yoki  qancha katta bo‘lsa, shunchalik sovitish sikli takomillashgan bo‘ladi. Sovitish qurilmalari sovituvchi modda turiga qarab ikkita asosiy guruhga bo‘linadi:

1. 
   Gazli (jumladan, havoli) sovitish qurilmalari;
   
2. 
   Bug‘li sovitish qurilmalari.
   

Bug‘li sovitish qurilmalari o‘z navbatida bug‘-kompressorli, bug‘-ejektorli va absorbtsion qurilmalarga bo‘linadi. Termoelektrik va termomagnit sovitish mashinalari alohida guruhni tashkil etadi. Bunday turdagi sovitish mashinalarida sovituvchi modda bo‘lmaydi.

17.2. Havoli sovitish qurilmasi

Havoli sovitish qurilmasi amalda ishlaygan sovitish qurilmasi turlaridan eng birinchisi bo‘lgan. Bunday qurilmani amerikalik muhandis Garri 1845 yili ixtiro qilgan.