Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
113 
улуш. Тасҳиҳ тўғри бўлганини текширамиз: (5040 – 630 – 840 
– 3360 – 210 = 0). 
(“Шарҳи фароизи Сирожия” Журжоний). 
ҲАР БИР ТОИФА УЛУШИНИНГ МИҚДОРИНИ 
ЧИҚАРИШ ЙЎЛЛАРИ 
Тасҳиҳ ҳолатида ҳар бир тоифаданинг улушинини 
билиш учун масаланинг аслидаги ўша тоифага тегишли 
бўлган улушни юқорида масаланинг аслига кўпайтириб 
тасҳиҳ қилган сонингга кўпайтирасан. Шунда ўша тоифанинг 
тасҳиҳдаги улуши келиб чиқади. 
Шу 
ҳолатда 
бир 
тоифадаги 
меросхўрларнинг 
улушларини билиш учун масаланинг аслида ўша тоифага 
теккан улушни уларнинг сонига бўл. Чиққан натижани 
юқорида масаланинг аслига кўпайтириб тасҳиҳ қилган 
сонингга кўпайтир. Ҳосил бўлган натижа ўша тоифадаги ҳар 
бир меросхўрнинг тасҳиҳдаги улушидир.
Ҳар бир тоифадаги меросхўрларнинг улушларини 
билишнинг бошқа йўли: масаланинг аслига кўпайтириб 
тасҳиҳ қилган сонингни истаган тоифангдаги меросхўрлар 
сонига бўл. Чиққан натижани ўша тоифанинг масаланинг 
аслидаги улушига кўпайтир. Ҳосил бўлган натижа ўша 
тоифадаги ҳар бир меросхўрнинг тасҳиҳдаги улушидир. 
Ҳар бир тоифадаги меросхўрларнинг улушларини 
билишнинг яна бир тушунарли йўли: ҳар бир тоифанинг 

---

www.madrasa.uz
 
114 
масаланинг аслидаги улушини уларнинг сонига бўл. Чиққан 
натижани юқорида масаланинг аслига кўпайтириб тасҳиҳ 
қилган сонингга кўпайтир. Ҳосил бўлган натижа ўша 
тоифадаги ҳар бир меросхўрнинг тасҳиҳдаги улушидир. 
(“Фароизи Сирожия” Сирожиддин Сижовандий).
ТАХОРУЖ
“Тахоруж” 
(
ٌ ج راََتَ
)
деб луғатда кўпчилик бўлиб ўртадан 
бир одамни шерикликдан чиқариб юборишга айтилади. 
Мерос илми уламолари истилоҳида тахоруж қуйидагича 
таърифланган: “Тахоруж – меросхўрларнинг барчаси ёки 
баъзиси ўзларининг ораларидан меросга ҳақдор бўлган 
меросхўрни тарикадан ёки бошқа жойдан бўлган, меросдаги 
улушидан камроқ бўлган муайян мулк эвазига, ўзининг 
розилиги ила мерос олишдан чиқариб юборишларидир”. 
Буни ўзаро сулҳ тузиш деб эътибор қилса ҳам бўлади. 
Сулҳ эса шаръиятда бор нарса. Амр ибн Динордан ривоят 
қилинишича, Абдураҳмон ибн Авф розияллоҳу анҳу ўлим 
беморлигида хотинларидан бири Тамодир бинти Асбағни уч 
талоқ қилдилар ва унинг иддасида вафот топдилар. Халифа 
Усмон розияллоҳу анҳу ўша аёлнинг мерос олишига ҳукм 
қилдилар. Шунда Абдураҳмон ибн Авф розияллоҳу анҳунинг 
фарзандлари ўша аёл билан саксон уч минг динор ёки дирҳам 
олиб, эвазига меросхўрликдан чиқишига ўзаро розилик ила 
сулҳ туздилар. Ушбу тахоруж ҳолати кўпчилик саҳобалар 

---