Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
109 
Амакиларнинг сонлари ва улушларига қараймиз, иккови 
оарсида табоюн бор. Демак амакиларнинг сони 12 ни оламиз. 
Энди ҳосил қилинган уччала сонга қараймиз: 4, 3, 12. Улар 
орасида тадохул бор. Чунки 3 ҳам, 4 ҳам 12 ни касрсиз 
бўлади. Демак 12 ни масаланинг асли 12 га кўпайтирамиз. 
Ҳосил бўлган 144 масаланинг тасҳиҳидир. Хотинларнинг 
масаланинг аслидаги улушлари 3 ни 12 га кўпайтирамиз. 
Демак хотинлар 144 дан 36 та улуш оладилар. Момоларнинг 
масаланинг аслидаги улушлари 2 ни 12 га кўпайтирамиз. 
Демак момолар 144 дан 24 та улуш оладилар. Амакиларнинг 
масаланинг аслидаги улушлари 7 ни 12 га кўпайтирамиз. 
Демак амакилар 144 дан 84 та улуш оладилар. Тасҳиҳ тўғри 
бўлганини текширамиз: (144 – 36 – 24 – 84 = 0). 
3. Икки ёки ундан кўп тоифа меросхўрларнинг 
улушлари масаланинг аслидан касрли ҳолатда ҳосил бўлади 
ва ўша тоифалардаги баъзи меросхўрлар сони билан 
баъзиларининг орасида тавофуқ бўлади. Бу ҳолатда биринчи 
тоифадаги меросхўрлар сони ва улушлари орасидаги тавофуқ 
сон 
иккинчи 
тоифадаги 
меросхўрларнинг 
сонига 
кўпайтирилади. Сўнгра ҳосил бўлган сон билан учинчи 
меросхўрлар тоифасидаги меросхўрларнинг сони орасида 
тавофуқ бўлса, ўша тавофуқ сон биринчи ва иккинчи 
меросхўрлар тоифаси орасида ҳосил қилинган сонга 
кўпайтирилади. Агар учинчи меросхўрлар тоифасидаги 
меросхўрларнинг сони билан биринчи ва иккинчи 
меросхўрлар тоифаси орасида ҳосил қилинган сон орасида 
тавофуқ 
бўлмаса, 
учинчи 
меросхўрлар 
тоифасидаги 
меросхўрларнинг сони биринчи ва иккинчи меросхўрлар 
тоифаси орасида ҳосил қилинган сонга кўпайтирилади. 

---

www.madrasa.uz
 
110 
Сўнгра ҳосил бўлган сон билан тўртинчи тоифадаги 
меросхўрлар сони орасида учинчи меросхўрлар тоифасидаги 
меросхўрларнинг сони биринчи ва иккинчи меросхўрлар 
тоифаси орасида нима йўл тутилган бўлса, шундай йўл 
тутилади. Ниҳоят ҳосил бўлган сон масаланинг аслига 
кўпайтирилади.
Мисол: бир киши вафот этиб, ортидан тўрт хотин, ўн 
саккизта қиз, ўн бешта момо ва олтита амаки қолдирди. 
Хотинларга саккиздан бир 1/8, қизларга учдан икки 2/3, 
момоларга олтидан бир 1/6, амакиларга асабалик жиҳатидан 
қолган улуш. Масаланинг асли 24. Хотинларга 3 та улуш, 
қизларга 16 та улуш, момоларга 4 та улуш ва амакиларга 
қолган 1 та улуш. Энди хотинларнинг сони 4 билан уларнинг 
улуши 3 нинг орасига қараймиз. Иккови орасида табоюн бор. 
Демак хотинлар сони 4 ни оламиз. Қизларнинг сони 18 билан 
уларнинг улуши 16 нинг орасига қараймиз. Иккови орасида 2 
сонида тавофуқ бор. Қизлар сони 18ни тавофуқ сон 2 га 
бўламиз. Ҳосил бўлган сон 9 ни ёдда сақлаймиз. 
Момоларнинг сони 15 билан уларнинг улуши 4 нинг орасига 
қараймиз. Иккови орасида табоюн бор. Демак момолар сони 
15 ни оламиз. Амакиларнинг сони 6 билан уларнинг улуши 1 
нинг орасига қараймиз. Иккови орасида табоюн бор. Демак 
амакилар сони 6 ни оламиз.
Энди бизда сақланган сонлар қуйидагилар: 4, 6, 9, 15. 
Сўнгра сонларга қараймиз, 4 билан 6 орасида 2 сонида 
тавофуқ бор. 2 ни 6 га кўпайтириб ҳосил бўлган 12 ни ёдда 
сақлаб қоламиз. Энди бизда 12, 9, 15 сонлари бор. 12 билан 9 
орасида 3 сонида тавофуқ бор. 3 ни 12 га кўпайтириб ҳосил 
бўлган 36 ни ёдда сақлаймиз. Энди бизда 36 ва 15 сонлари 

---