Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
111 
бор. Улар орасида 3 сонида тавофуқ бор. Бу ерда 15 ни 
тавофуқ сонга бўлиб ҳосил бўлган сон 5 ни 36 га 
кўпайтирамиз. Натижа 180 бўлади. Мана шу 180 ни 
масаланинг асли бўлган 24 га кўпайтирсак масаланинг 
тасҳиҳи бўлмиш 4320 сони ҳосил бўлади. 
Энди хотинларнинг масаланинг аслидаги улушлари 3 ни 
180 га кўпайтирамиз. 540 ҳосил бўлди. Ҳар бир хотинга 135 
тадан улуш. Қизларнинг масаланинг аслидаги улушлари 16 ни 
180 га кўпайтирамиз. 2880 ҳосил бўлди. Ҳар бир қизга 160 
тадан улуш. Момоларнинг масаланинг аслидаги улушлари 4 
ни 180 га кўпайтирамиз. 720 ҳосил бўлди. Ҳар бир момога 48 
тадан улуш. Амакиларнинг масаланинг аслидаги улушлари 1 
ни 180 га кўпайтирамиз. 180 ҳосил бўлди. Ҳар бир амакигага 
30 тадан улуш. Тасҳиҳ тўғри бўлганини текширамиз: (4320 – 
540 – 2880 – 720 – 180 = 0). 
4. Икки ёки ундан кўп тоифа меросхўрларнинг 
улушлари масаланинг аслидан касрли ҳолатда ҳосил бўлади 
ва ўша тоифалардаги меросхўрлар сони орасида табоюн 
бўлади, тавофуқ бўлмайди. Бу ҳолатда биринчи тоифадаги 
меросхўрлар сонини иккинчи тоифадаги меросхўрлар сонига 
кўпайтирилади. Кейин ҳосил бўлган сон учинчи тоифадаги 
меросхўрлар сонига кўпайтирилади. Кейин ҳосил бўлган сон 
тўртинчи тоифадаги меросхўрлар сонига кўпайтирилади. 
Ниҳоят 
ҳосил 
бўлган 
сонни 
масаланинг 
аслига 
кўпайтирилади. Ҳосил бўлган сон масаланинг тасҳиҳи 
бўлади.
Мисол: бир киши вафот топиб, ўзидан икки хотин, олти 
момо, ўнта қиз ва еттита амаки қолдирди. Хотинларга 

---

www.madrasa.uz
 
112 
саккиздан бир 1/8, момоларга олтидан бир 1/6, қизларга учдан 
икки 2/3 ва амакиларга асабалик жиҳатидан қолган улуш. 
Масаланинг асли 24. Хотинларга 3 та улуш, момоларга 4 та 
улуш, қизларга 16 та улуш ва амакиларга 1 та улуш.
Энди хотинларнинг сони 2 билан уларнинг улуши 3 
нинг орасига қараймиз. Иккови орасида табоюн бор. Демак 
хотинлар сони 2 ни оламиз. Момоларнинг сони 6 билан 
уларнинг улуши 4 нинг орасига қараймиз. Иккови орасида 
тавофуқ сон 2 бор. Момоларнинг сони 6ни тавофуқ сон 2 га 
бўламиз ва ҳосил бўлган сон 3 ни эслаб қоламиз. Қизларнинг 
сони 10 билан уларнинг улуши 16 нинг орасига қараймиз. 
Иккови орасида тавофуқ сон 2 бор. Қизларнинг сони 10 ни 
тавофуқ сон 2 га бўламиз ва ҳосил бўлган сон 5 ни эслаб 
қоламиз. Амакиларнинг сони 7 билан уларнинг улуши 1 нинг 
орасига қараймиз. Иккови орасида табоюн бор. Демак 
амакилар сони 7 ни оламиз. Энди ҳосил бўлган сонларга 
қараймиз: 2, 3, 5, 7. Ушбу сонларнинг орасида табоюн бор. 2 
ни 3 га кўпайтирамиз. Ҳосил бўлган 6тини 5 га кўпайтирамиз. 
Ҳосил бўлган 30 ни 7 га кўпайтирамиз. Ҳосил бўлган 210 ни 
масаланинг асли бўлмиш 24 га кўпайтирамиз. Натижа 5040 
бўлиб мана шу масаланинг тасҳиҳидир.
Хотинларнинг масаланинг аслидаги улушлари 3 ни 210 
га кўпайтирамиз. 630 ҳосил бўлди. Ҳар бир хотинга 315 тадан 
улуш. Момоларнинг масаланинг аслидаги улушлари 4 ни 210 
га кўпайтирамиз. 840 ҳосил бўлди. Ҳар бир момога 140 тадан 
улуш. Қизларнинг масаланинг аслидаги улушлари 16 ни 210 
га кўпайтирамиз. 3360 ҳосил бўлди. Ҳар бир қизга 336 тадан 
улуш. Амакиларнинг масаланинг аслидаги улушлари 1 ни 210 
га кўпайтирамиз. 210 ҳосил бўлди. Ҳар бир қизга 30 тадан 

---