Халқаро меҳнат бозорининг шаклланиши

2-МАВЗУ:ХАЛҚАРО МЕҲНАТ БОЗОРИНИНГ ШАКЛЛАНИШИ

РЕЖА

1- машғулот

1. Халқаро меҳнат бозорининг шаклланиш сабаблари

2. Халқаро меҳнат бозорида миграциянинг шаклланиш хусусиятлари

Меҳнат бозори - меҳнатга товар сифатида қараладиган ва шу жиҳатдан бошқа ресурсларга ўхшаш бўлган бозор иқтисодиётига мос келувчи меҳнат ресурслари ҳаракатининг ижтимоий иқтисодий шаклидир.

Меҳнат бозори -муайян меҳнатнинг олди-сотди муносабатлари билан боғлиқ иқтисодий жараён бўлиб, унда меҳнат иш ҳақи билан алмашинади.

Халқаро меҳнат бозори- халқаро даражада меҳнатнинг талаб ва таклифини таъминловчи иқтисодий механизмлар воситалар ва меъёрлар, тузилмалар тизимидир.

Халқаро меҳнат бозори жаҳон мамлакатлари ва минтақалари ўртасида меҳнат ресурсларининг ҳаракати орқали миллий меҳнат бозорларининг интеграциялашувини ўз ичига олади

"Иш" ва "меҳнат" тушунчалари ҳозирги таърифга эга бўлганча бир неча онтологик босқичларни босиб ўтган. Қадимда меҳнат "эркинлик" ва "фуқаролик" тушунчаларига зид бўлиб, муомалага лаёқадсиз кишиларнинг эътирофи сифатида қаралган. Реформация даврида меҳнат жазо сифатида тан олинган. XVII- XVIII асрларда асар жамиятда муайян мавқени таъминловчи, жамиятда “меҳнат” мулк ва бойлик мавжудлигининг рамзи сифатида қаралди.

.”

Ишчи кучи миграцияси мураккаб жараён бўлиб, турли омиллар таъсири остида (масалан, иш ҳақи даражасидаги ўзгаришлар, ишсизлик ва ҳ.к.) ишчи кучининг бир ҳудуддан бошқа бир ҳудудга кўчиб ўтишини билдиради. Миграция икки даражада, яъни мамлакат ичида ва халқаро даражада рўй бериши мумкин.

XVIII ва асосан ХIХ асрларда асосий ғоя иш вақтини қисқартириш ва замонавий технология таъсирини кенг ёйиш орқали ишнинг бир хиллиги ва оғирлигини бартараф этиш эди. Келажакда, эркаклар ва аёллар ўртасида иш вазифаларини тақсимлашда тенгсизликни бартараф етиш зарур бўлган. Иш ҳақи эркинлик манбаи сифатида эмас, балки ўсиб бораётган таъсирланиш воситаси сифатида қаралди.

Ишчи кучи миграцияси шунчаки рўй бермай, унинг негизида маълум ижтимоий-иқтисодий сабаблар ётади. Ишчи кучи миграциясининг иқтисодий вазифаси сифатида мамлакат бўйлаб меҳнат ресурслари самарали тақсимланишини таъминлаш, ишчи кучига бўлган талаб ва таклиф нисбатини мувофиқлаштириш ҳисобланади. Бу вазифанинг амалга ошиши натижасида ишчи кучидан фойдаланиш самарадорлиги ошади.

Миграция сўзи лотинча migration – сўзидан олинган бўлиб (кўчаман, ўзгартираман) маъносини билдиради. Аҳолининг бир жойдан иккинчи жойга кўчишини англатади

Ишчи кучи миграциясининг ижтимоий вазифаси аҳоли турмуш даражасини ошириш, инсон омилининг ижтимоий ҳаётдаги роли ва мавқеини янада юксалтиришдан иборат.

1) тугал миграция – аҳолининг доимий яшаш жойини ўзгартириши билан боғлиқ миграция;

2) тебранувчи миграция – ишчи кучининг бир ҳудуддан бошқа ҳудудга мунтазам даврий равишда қатнаб ишлаши билан боғлик миграция;

3) мавсумий миграция – мавсумий иш фаолияти билан боғлиқ миграция;

4) тасодифий миграция – ишчи кучининг баъзи ҳолларда бошқа ҳудудларга бориб келиши билан боғлиқ миграция.

Очиқ меҳнат бозори иш излаётган ва ишга раҳбарлик қилиш, малака ошириш ва қайта тайёрлаш, барча бўш иш ўринлари ва лавозимларга муҳтож бўлган барча лаёқатли кишиларни қамраб олади. Очиқ меҳнат бозорининг расмий қисмига бепул меҳнат ва бандлик хизматлари билан рўйхатга олинган бўш иш ўринлари киради.

Яширин меҳнат бозори иш билан банд бўлган ходимлар томонидан ташкил этилади, аммо улар учун ўз ишларини йўқотиш эҳтимоли юқори (иш ҳақини вақтинча тўхтатиб туриш ёки иш ҳақини қисман тўлаш, ярим вақтда иш ва бошқалар). Очиқ бозорнинг нисбатан унчалик катта бўлмаган ўсиши билан унинг яширин қисмида катта ўсиш кузатилади.

Меҳнат бозорининг таркибий элементлари:

меҳнат баҳоси

(иш ҳақи)

рақобат

Талаб ва таклиф

Меҳнат бозорининг таркибий элементлари:

меҳнат бозоридаги шароитлар

меҳнат бозори соҳасидаги ХМТ сиёсати

меҳнат бозори инфратузилмаси

меҳнат таъминоти;
меҳнатга талаб
меҳнат заҳираси
меҳнат бозори сиғими
меҳнат бозоридаги кескинликнинг умумий коеффициенти
ишсизларни иш билан
таъминлаш
Халқаро меҳнат ташкилоти қуйидаги кўрсаткичларни таклиф етади

Эътиборингиз учун раҳмат!