Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi

Tajriba ishi № 3
Mavzu: Maydalangan tog‘ jinslarining asosiy kursatkichini
aniqlash.
Maydalangan tog‘ jinslarining tukma zichligi deb tog‘ jinslarining xajm birligidagi og‘irligiga aytiladi. Xajmni xisoblashda tog‘ jinslari xajmi , zarrachalar orasidagi govaklilar va aloxida bо‘laklari orasidagi bushliklar xisobga olinadi. Tukma zichlik kattaligi solishtirma og‘irlik, xajmiy og‘irlik, granulametrik tarkib, bо‘laklar shakli, ularning uzaro joylashishi namligi va bundan tashkari tashki faktorlar (yumshatilgan xolatda tuxtash vakti, uz-uzidan zichlashish) kursatkichlariga bog‘liq bо‘ladi. Tukma zichlik ma’lum bir uzgarmas xajmdagi idishni tuldirib aniqlanadi.
Bо‘sh idish texnik tarozida tortiladi(d,kg), sungda maydalangan tog‘ jinsi bilan tuldirilib, kayta tortiladi. Maydalangan tog‘ jinsining idishdagi xajmi aniqlanadi. Bunda idishning ulchamlari ulchab olinadi va idish ulchamlari xajmi aniqlanadi.
Maydalangan tog‘ jinsining tukma zichligi kuyidagi formuladan aniqlanadi. Bir xil jinsdagi tog‘ jinsining solishtirma og‘irligi va xajmiy og‘irligidan doimo kam bо‘ladi.(maydalangandagi xajmning ortishi xisobiga), ushbu parametrlarni zichlik koyef erdamida aniqlanadi. Xajmiy og‘irlik va tukma zichlikning solishtirma og‘irlikka nisbati tog‘ jinsi xajmining mineral massa bilan tulaligini kursatib, zichlik koyef.ti deyiladi.Agarda yumshatish koyef,(koyef,razlixleniya)kr va xajmiy og‘irlik ma’lum bо‘lsa,tog‘ jinsining tukma zichligini kuy.for.dan aniq.z:
Yumshatilish va zichlashish.
Yumshatilish deb- tog‘ jinsini maydalash, ajratib olish. kazish paytida xajmiy ortishiga aytiladi.Tog‘ jinsining maydalanishi, yumshatilish bilan baxolanib, yumshatilgandagi xajmini massivdagi xajmi nisbatiga teng. Agarda tukma zichlik va xajmiy og‘irlik ma’lum bо‘lsa, yumshatilish koyeffitsiyentini topish mumkin. Yumshatilish koyeffitsiyenti tog‘ jinslarining bir bir tekisda maydalanganligi, bо‘laklar kattaligi, idish xajmi va maydalangan tog‘ jinsining tuxtash vaktiga bog‘liq bо‘ladi. Kattik tog‘ jinslari uchun maksimal yumshatish koyeffitsiyenti 1,5-2,7 gacha bо‘ladi. Kungir kumir uchun 1,4 gacha bо‘ladi. Kungir kumir , argelidlar uchun 1,3 chillar uchun 1,25, kumda 1,2 bо‘ladi. Laboratoriya sharoitida notugri shakldagi taxminan 10x10x10 sm kattalikdagi tog‘ jinsi olinib, xajm ulchagichda xajm ulchanadi. Yumshatilish koyeffitsiyenti kuyidagi formuladan topiladi.