Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi

Radiaktiv maydon jadallik, kichik zarralar turi, ayrim holatda tebranish chastatasi (tо‘lqin tabiatidagi maydonlardo), energiya kvantlari bilan baholanadi.
Moddiy maydon - asosan suv va tabiiy gaz hisobiga Yuzaga keladi hamda bosim, bosim gradiyenti, kimyoviy tarkibi, yopishqoqlik kо‘rsatkichlari bо‘yicha baholanadi.
Massivda fizik maydon tabiiy yoki suniy bо‘lishi mumkun.
Tabiiy maydon - kon bosimi, issiqlik maydoni, suvga tо‘yingan maydon, radiaktiv maydonlar hisoblanadi.
Suniy maydon - tashqi maydon yoki kon ishlariga kirishilganda Yuzaga keladigin maydonlar (masalan, daydi elektr toki, burg‘ilash ishlarini olib borishda kov joydagi massivda harorat oshishi, portlashda massivga yaqin joylarda dinmik
Yuklama va boshqalar natijasida) hisoblanadi. Bundan tashqari Tog‘ jinsining xsusiyati va holitga ta’sir etish maqsadidi ataylab hosil qilingan maydonlar.
Tog‘ jinslaridagi fizik jarayonlar – bu Tog‘ jinsi bilan fizik maydonlarning о‘zaro ta’sirlashuvidir. Natijada Tog‘ jinsining tarkibi, tuzilishi va holatida turli hil о‘zgarishlar namoyon bо‘ladi.
Mineral yoki Tog‘ jinsining qattiq fazadagi (mineral skleti) birlik hajmining massasi zichlik deyiladi.
Tog‘ jinsining tabiiy g‘ovakdorligi mavjud holatidagi birlik hajmdagi massasiga hajmiy massa deyiladi.
Qattiq fazadagi Tog‘ jinsining birlik hajmdagi og‘irligi uning solishtirma og‘irligi γ₀ deyladi.
Tog‘ jinsining zichligi va uning hajmiy massasi orasidagi munosabat Tog‘ jinsi hajmining mineral moddalar bilan tо‘yinish darajasini xarakterlaydi hamda zichlik koyeffitsiyenti k_p deyladi.
Umumiy g‘ovakdorlik hajmining V_g‘ quruq Tog‘ jinsi hajmiga V_q nisbati g‘ovakdorlik koyeffitsiyenti deyiladi.
Yelastiklik xossasi faqat chegaraviy elastiklik zonasida Tog‘ jinsining mexanik ta’sirlarga kо‘rsatadigan qarshiligi ya’niy tashqi ta’sir tо‘xtalgandan keyin dastlabki holatiga tо‘laligicha (qoldiq defarmatsiya vujudga kelmasligi) qaytishi. Impulsning qisqa vaqtdagi ta’siri ostida Tog‘ jinsida elastik surulishning vujudga kelishi va uning Tog‘ jinsi hajmi bо‘ylab tarqalish xossasi.