Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi

Tajriba ishi № 5
Mavzu: Tog‘ jinslarining gidravlik xossalari.

Tog‘ jinslarida doimo ma’lum bir mikdorda erkin yoki kimyoviy boglangan suv bо‘ladi. Erkin suvlarning tog‘ jinslari govaklik yoki yoruglikda bosim ostida yoki og‘irlik kuchi ta’sirida xarakatlanishi tog‘ jismlarining erishiga, mexaniq yuvilishiga, ishkorlanishiga, sementlanishiga va boshka xodisalarga olib keladi. Erkin suvlar 100-110⁰S xaroratda minerallar va tog‘ jismlaridan chikib ketadi. Kimyoviy boglangan suv molekulyar kuchlar yordamida tog‘ jinsi zarrachalari bilan boglangan bо‘ladi va ular kristalizatsion va konstetsion suvlarga bо‘ladi. Kristallangan suv minerallarning kristall panjarasida N₂O- shaklda bо‘lib, 300dan 600 ⁰S xaroratgacha va uning yukori xaroratlarida ajralib chikadi. Bо‘larga misol chips SaSO₄. 2 N₂O, opal SiO₂^. H₂O. merobolit , kristal gidratlar SiSO₂.5 N₂O va b.k. Konstitssion suv minerallarning kristall panjarasida ON_- va ON^- ionlari shaklida bо‘ladi.

Suv ushbu minerallarning 300 dan 1300⁰S gacha xaroratda ajralib chikadi. Bunda kristallar emiriladi.
Namlik: Tog‘ jismlaridagi tabiiy namunalar tog‘ jismlarini tabiiy xolatda og‘irligini ulchash va 105-110⁰S xaroratda uzgarmas og‘irlikkacha elektr pechida kuritib ulchash yordamida aniqlanadi. Uzgarmas og‘irlik deb, kuritilayotgan tog‘ jinsining 2 marta ulchangandagi orasidagi fark 0,2 % dan oshmasligi kerak. Ulchanayotgan jinslar yopik joyda sovitiladi va ulcham orasidagi vakt 3 soatdan kam bо‘lmasligi kerak. Namlik kuyidagi formuladan aniq:
W=G W=G₁-G
Bunda namunaning og‘irligi G – kuritilgan namuna og‘irligi
Suv yutilish. Tulik suv sigimi atmosfera Ri ostida suvga botirilgan namuna og‘irligini kuritilgan namuna og‘irligini orasidagi farki kuritilgan namuna og‘irligiga nisbatiga aytiladi. Suv yuritilishini aniq uchun namuna xillari. 70ml lik kub shaklida yoki hi va diametri 70mllik silindirsimon namuna tayyorlanadi. Bundan tashkari og‘irligi 200gr gacha notugri shakldagi namunalar xam ruxsat etiladi. Sinash uchun 1 turdagi t j.sidan 3 ta namuna olib, kuritish shkafida 105-110⁰S da kuritiladi. Kuruk namunaning og‘irligi 0,01 gr aniqlikda aniq. Namunalar 20-25 ⁰S xaroratdagi disterlangan suvga botiriladi. Bunda namunalar 1 kator terilib, idishdagi suvning satxi namuna balandligining 3 sm yukori bо‘lishi kerak. Idish kopkok bilan yopiladi va 48 soat tinch xolatda kuyiladi. Shundan 3 sm yukori namuna tezda chikarilib, xul latta bilan artiladi va tarozi pallasiga kuyiladi. Tarozi pallasiga namunaning okib tushgan suv namunaning og‘irligiga kiradi. Suv yutilishi kuyidagi formuladan topiladi.
W₂= W_b¹=G₂-G
G₂-suvga tuldirilgan namunaning og‘irligi.
G- kuritilgan namunaning og‘irligi
Ish natijalari kuyidagi jadvalga yoziladi.