Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi

Tajriba ishi 6
Mavzu: Tog‘ jinslarining qisilishga va chо‘zilishga bо‘lgan mustaxkamligini aniqlash.
Mustaxkamlik tog‘ jinslarini emirilishga olib keladigan kuchlarga kursatadigan karshilik bо‘lib, kuyidagi kritik zurikmalardan aniqlanadi;
Kisilishga bо‘lgan mustaxkamlik chegarasi , chuzilishga bо‘lgan mustaxkam chegarasi, siljish, egilish va boshkalar. Si sistemada mustaxkam Pa da ulchanadi. Bundan tashkari kg/sm² keng kullaniladi. Kisilishga bо‘lgan mustaxkam chegarasi bir uk buylab kisilishdagi muvakkat karshilik aniq. Tugri geometrik shakldagi tog‘ jinslari namunalari tayyorlash uchun kerak bо‘lgan anjomlar. Olmos diskaning tosh kesish stanogi, jilvirlash stanogi, gidravlik yoki mexaniq press, ulchash asboblari, shtangersirkul,lineyka, transportir.
Ishni bajarish tartibi:
Xalkaro standartlarga asosan namunalar diametri va balandligi 42 mm li silindrsimon kurinishda tayyorlanadi. Bundan tashkari tomonlari 50x50x50 mm li kub shaklida xam bо‘lishi mumkin. Tayyorlangan bо‘lishi mumkin. Karama karshi tomonlari aniq 2 bо‘lib, tayyorlangan bо‘lishi kerak. Namunaloarni press markaziga tayanch rishtaga urnatamiz. Markazga joylashtirilib, pressga maxkamlanganligidan sung yoki emirilguncha 5-10 kg/sm² sekund tezlikda yuklama berib boriladi va kuyi formula buyicha mustaxkam chegarasi aniq.
G_cj=R_max\S
Chuzilishga bо‘lgan mustaxkamlikni aniqlash. Tog‘ jinslarini emiruvchi chuzilish zurikmalari chuzilishga bо‘lgan mustaxkam chegarasi deyiladi. Chuzilishga bо‘lgan mustaxkam chegarasi tog‘ jinslarining mustaxkam nazariyasini asosiy tavsiflarining biri xisoblanadi. Namunaning kurinishi trapetsiyasimon -8, yoki kesik konussimon-8 shaklda bо‘lib, yukori va pastki kismidan xamut ushlashi uchun tayyorlangan. Zurikmalar konsentratsiyasi tufayli kupincha t./ji xamut ostida sinib ketadi.
G_P=P_max|S
Bundan tashkari namunaning diametri buyicha kisilishi usuli xam mavjud bо‘lib, bunda diametri va balandligi 40-45 mm, silindrsimon namuna tayyorlab, olinib, diametr buylab kisiladi. Bunda chuzilishga bо‘lgan mustaxkamlik chegarasi kuyidagi formuladan topilgan
G_p= yoki G_p=0,601
Tog‘ jinslarining mustaxkamlik pasportini tuzish.
Tog‘ jinslarining mustaxkam pasporti emiruvchi normal va urinma zurikmalarini tavsiflovchi egri chizik bо‘lib, Mor nazariyasi asosida kuriladi. Tog‘ jinslarini bir uk buylab kisilishga va chuzilishga bо‘lgan mustaxkam chegaralaraining r va koordinatalarida kuyib chiziladi. Ukda kordinata boshining ung tomonga kisilishga bо‘lgan mustaxkam chegarasi kattaligida OA kesma joylashadi. Chap tomonga chuzilishga bо‘lgan mustaxkam chegarasiga teng OV diametrlarga aylana yoki yarim aylana chiziladi. Chizilgan aylanalardan urinma utkaziladi va bu urinma mustaxkamlik pasporti deyiladi.