Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti neft va gaz fakulteti neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish kafedrasi

2.6. Suv – neft emulsiyalarini parchalash usullari
Hamma mavjud usullar uch guruhga – mexanik, termoqimyoviy va elektrotermokimyoviyga bo‘linadi. Hamma ushbu usullar uchun umumiy bo‘lgan, (15)-formula bo‘yicha aniqlanuvchi parametrlarga u yoki bu darajada ta’sirlashuvchi maksimal cho‘ktirish tezlikka erishishga intilishdan iborat.
Mexanik usullarning eng oddiysi katta sig‘imli idishlar (100-150m³)da gravitatsion tindirish bo‘lib, bu yerda neft 120-140⁰C haroratda va 1,5 MPa gacha bosimda 1-2 soat davomida bo‘ladi.
Usul kam quvvatli va alohida holda amalda qo‘llanilmaydi, biroq u hamma termoqimyoviy va elektrotermokimyoviy usullarda har doimgi element bo‘lib kiradi.
Emulsiyaning mexanik ajratish samaradorligini gravitatsiya kuchi o‘rniga markazdan qochma kuchni qo‘llash orqali anchagina ko‘tarish mumkin, ya’ni emulsiyani sentrifugalashga uchratish orqali. Ushbu holda markazdan qochma kuch G‘_s quyidagi tenglama bo‘yicha hisoblanishi mumkin:
G‘_s = mrn²/900 (2.5)
bu yerda, m – aylanayotgan zarracha massasi, kg; r – sovutilayotgan zarrachaning aylanish radiusi, m; n – aylanish chastotasi, ayl/daqiqa.
Sentrifugada zarrachaning cho‘kish tezligi W_s har doim og‘irlik kuchi tasirida erkin cho‘kish tezligi W_o dan ko‘pdir va ularning nisbatlari – mos tezlanishlar nisbatlari sifatida yengil hisoblanadi.

K_s=W_s/W_o= (2.6)

Bundan kelib chiqadiki, m=1 bo‘lganda K_s ya’ni bir xil massali zarrachalar uchun sentrifugadagi cho‘kish tezligi gravitatsion cho‘kish tezligidan
marotaba ko‘proq (o‘nlab yoki yuzlab marotaba). SHuning uchun sentrifugada emulsiyaning ajralish samaradorligi juda yuqori, biroq bunday usul apparaturaviy rasmiylashtirishning murakkabligi bois emulsiyani sanoatga ajratishga qo‘llanilishga yo‘l topmaydi. U neft emulsiyalarini ko‘p bo‘lmagan massalarini laboratoriya sharoitlarida yoki oziq-ovqat sanoatida ajratish uchun qo‘llaniladi.
Emulsiyalarni parchalashning mexanik usullariga tanlab ho‘llovchi filtrlar orqali filtrlashni ham kiritish mumkin. Agarda filtrlovchi element (qum, yog‘och qipig‘i) faqat suv bilan ho‘llanib, neft bilan esa ho‘llanmasa, neft emulsiyasini bunday filtr orqali o‘tkazib suvning anchagina miqdorini neftdan ajratish mumkin (ayniqsa, agarda neft qo‘pol dispers bo‘lsa). Bunday usul laboratoriya amaliyotida ham qo‘llaniladi va filtrlovchi elementning tezda ishdan chiqishi va uni tez-tez almashtirish zaruruti bois neftni sanoat miqyosida suvsizlantirishga qo‘llash mumkin emas.