Ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети

Назорат саволлари

1. 
   Қиёслаш схемаларининг қандай турларини биласиз?
   
2. 
   Қиёслаш схемаси чизмасида нима кўрсатилади?
   
3. 
   Давлат қиёслаш схемаси ҳақида гапириб беринг?
   
4. 
   Ҳудудий қиёслаш схемаси деганда нимани тушунасиз?.
   
5. 
   Локал қиёслаш схемаси ва унинг моҳияти?
   

7-амалий машғулот
Ўлчаш воситасини қиёслаш
Режа.
1. Ўлчаш воситасини қиёслашнинг меъёрий асоси.
2. Ўлчаш воситасини қиёслаш турлари


1.Ўлчаш воситасини қиёслашнинг меъёрий асоси.
Ўлчаш воситасининг метрологик ҳолати сақланган асосий шаклларидан бири даврий назорат (қиёслаш ёки калибрлаш) ҳисобланади.
Ўлчаш воситаси ишлаб чиқарилгандан кейин, таъмирлашдан сўнг, давлат чегарасига олиб киришда бирламчи қиёслашдан ўтказилади, шунингдек ўлчаш воситасини ишлатишда ва сақлашда даврий, навбатдан ташқари, инспекцион ва эксперт қиёслашлар олиб борилади.
Амалдаги қонунчиликка биноан давлат метрологик тек­шируви ва назоратидан ўтиши лозим бўлган ўлчаш воситалари ишлаб чиқаришдан чиққанида ёки таъмирдан кейин, импорт қилинганида ва ишлатиш жараёнида қиёсланиши керак. Қиёс­ланиши лозим бўлган ўлчаш воситалари гуруҳлари рўйхатини «Ўзстандарт» агентлиги О‘z DSt 8.003:2005 га мувофиқ тасдиқ­лайди. Қиёслаш синов натижалари бўйича тасдиқланадиган меъёрий ҳужжатларга мувофиқ ўтказилади.
Қиёслаш натижалари қуйидагича бўлади:

• 
  ўлчаш воситаларининг қўлланишга яроқлигини тасдиқ­лаш. Бу ҳолда унга ва (ёки) техник ҳужжатига қиёслаш тамғаси қўйилади ва (ёки) қиёслаш ҳақидаги гувоҳнома берилади. Қиёслаш тамғаси – белгиланган шаклдаги белги бўлиб, қиёс­лаш натижасида яроқли деб топилган ўлчаш воситаларга қўйи­лади. Тамғалар қўлланилиши О‘z DSt 8.008:2000 да белгиланган тартибда амалга оширилади.
  
• 
  ўлчаш воситаларини фойдаланиш учун яроқсиз деб тан олиш. Бу ҳолда қиёслаш тамғаси ва (ёки) қиёслаш ҳақидаги гувоҳнома бекор қилинади ҳамда яроқсизлик ҳақидаги гувоҳ­нома ёзиб берилади.
  

Тамға шакли ва қиёслаш ҳақидаги гувоҳнома, қиёслаш тамғасини қўйиш тартиби О‘z DSt 8.008:2000 ва О‘z DSt 8.003:2005 да белгиланган.
Ўлчаш воситаларини даврий қиёслашни регламентловчи асосий ҳужжат: О‘z DSt 8.003:2005. Бу ҳужжат қуйидаги асосий қоидаларга таянади:

• 
  мамлакатда ўлчашлар бирлилигини таъминлашнинг энг муҳим йўли ўлчаш воситаларни қиёслашдир;
  
• 
  қиёслаш билан ишлаб чиқарилган ва таъмирланган, хо­риждан сотиб олинган, ишлатилаётган ва сақлашга қўйилган барча ўлчаш воситалари қамраб олиниши керак;
  
• 
  қиёслашда метрологик ва техник талабларга мувофиқ­лиги тасдиқланган ўлчаш воситаларгина қўлланиш учун яроқли деб тан олиниши мумкин;
  
• 
  ишлатилаётган ўлчаш воситаларини қиёслаш даврийлиги ишлатиш шароитларига боғлиқ ва бузуқ асбобларнинг ўз вақ­тида аниқланишини таъминлаши лозим;
  

• 
  қиёслаш махсус тайёрланган шахслар томонидан қиёс­лаш бўйича илмий-техникавий ҳужжатларга мувофиқ бажари­лади.