Ishlab chiqarish iktisodiyoti I

Ishlab chiqarish tiplarining qiyosiy tavsifi
Ishlab chiqarish 
tavsifi 
Ommaviy 
ishlab 
chiqarish 
Seriyali 
ishlab 
chiqarish 
Yakka ishlab chiqarish 
Mahsulotlar 
ro‘yhati 
Juda katta 
Cheklangan 
Keng 
Chiqarish 
xarakteri 
Uzluksiz, katta mi-
qdorlarda 
(katta 
sur’at) 
Davriy, 
seriyalar 
bilan 
Epizodik, 
yagona 
nusxalarda, 
unchalik 
katta 
bo‘lmagan 
partiyalarda 
Ishlab 
chiqarishning 
takroriyligi 
Har kunlik 
Oylik, 
choraklik, 
yillik 
Takroriylikning 
mavjud emasligi 
Chiqarish ritmi 
Kichik, tezlashgan 
(soat bo‘laklari) 
Yiriklashti-rilgan 
(sutkaning, oyning 
bo‘laklari) 
Ritmning 
mavjud 
emasligi 
Uskunaning 
ixtisoslash-ganlik 
darajasi 
Maxsus 
uskuna, 
agregat dastgohlar 
avtomat liniyalar 
Ixtisoslash-tirilgan, 
sezilarli 
darajada 
universal uskuna 
Universal uskuna 
Ishlab 
chiqarish 
uchastkalari-ning 
(sexlari-ning) 
tuzilishi 
Predmetli 
yopiq 
sexlar va uchast-
kalar (detal qismi, 
mahsulotning 
bel-
gisiga qarab) 
Predmet 
– 
texnologik 
yoki 
texnologik 
(ustun 
ravishda 
bajarila-
yotgan jarayonning 
belgisi bo‘yicha) 
Sexlar va uchastkalarni 
texnologik belgilariga 
qarab tuzish 
Uskunaning 
joylashishi 
Texnologik 
ja-
rayonning 
borishi 
bo‘yicha 
Aralash, 
ammo 
ko‘proq 
bir 
xil 
tipdagi ish o‘rinlari 
guruhlari bo‘yicha 
Bir tipdagi guruhlar 
bo‘yicha 
Ishlarni 
ixtisoslash-tirish 
Tor, amallar (oper-
atsiyalar bo‘yicha) 
Cheklangan, 
tur-
dosh 
amal-lar 
guruhlari bo‘yicha 
Universal ishchilardan 
keng miqiyosda foyda-
lanish 
Maxsus asbob va 
moslama-dan 
foydala-nish 
Juda keng 
Keng 
Kamdan-kam 
 
 
 
6.2. Korxonadagi ishlab chiqarish jarayoni 
Ishlab chiqarish jarayoni
– o‘zida mehnatining natijasida 
boshlang‘ich materiallar tayyor mahsulotlarga aylanadigan o‘zaro 
bog‘liq jarayonlarini va tabiiy jarayonlarni namoyon qiladi.

---

81 
Har qanday mehnat jarayonida ishchi mehnat ish qurollari 
(uskuna, 
asbob, 
moslama) 
yordamida 
mehnat 
predmetlari 
(boshlang‘ich xom-ashyo, materiallar) ga ta’sir qiladi, ularni tayyor 
mahsulotga aylantiradi. Tabiiy jarayonlar – bu odam ishtiroksiz ro‘y 
beradigan, jarayonlar, masalan kolinlarga qo‘yilgan metallning 
sovishi, mahsulotning bo‘lgandan so‘ng qurishi kabilardir. Butun 
ishlab chiqarish jarayonida ularning solishtirma usuli juda kam.
Chiqarilayotgan mahsulotlarning xarakteri va miqyoslariga qarab 
ishlab chiqarish jarayonlari 
oddiy yoki murakkab
bo‘lishi mumkin.
Oddiy ishlab chiqarish jarayoni
tayyor mahsulot olish maqsa-
dida materialga izchil (qadamma-qadam) ishlov berishdir.
Murakkab ishlab chiqarish jarayoni
bir nechta (kunlab) oddiy 
jarayonlardan tashkil topadi.
Ishlab chiqarish jarayoni o‘z ichiga texnalogik jarayonlarni olga-
nidek texnologik bo‘lmagan jarayonlarni ham oladi.
Texnalogik jarayonlar
– bu ular natijasida mehnat pred-
metlarining shakllari, O‘lchamlar xususiyatlari o‘zgaradigan jarayon-
lar (payvandlash, issiqlik bilan ishlov berish) dir.