Ishlab chiqarish iktisodiyoti I

5.3. O‘zbekistonning eng yirik sanoat korxonalari: 
faoliyat ko‘lami va samaradorlik. 
O‘zbekistonda vaqti-vaqti bilan banklarning reytingi chop etib 
turiladi, ammo hozirgacha yirik sanoat korxonalarning reytingi yo‘q 
edi. Xolbuki, bunday reyting mamlakat iqtisodiyotining asosiy tar-
moqlari, ishlab chiqarishdagi tendensiyalar, bandlik, kapital 
qo‘yilmalar, eksport va hokazolar haqida ko‘p narsalarni aytib ber-
ishi mumkin. Bunday axborot korxonalarning potensial investorlari, 
resurslarni yetkazib beruvchilari va mahsulotlarning xaridorlari 
uchun juda muhim. Shuning uchun bunday reyting yaratishga 
urinishning dolzarbligiga shubha yo‘q. 
Boshlang‘ich materiallar va metrologiya
Tan olish kerakki, reyting tuzish va eng qiyini boshlang‘ich ax-
borotni olish bo‘lib chiqdi. Iqtisodi rivojlangan mamlakatlarda ochiq 

---

76 
hissadorlik jamiyatlarni OHJ bo‘lgan yirik korxonalarning 
ko‘pchiligi 
o‘z moliyaviy xo‘jalik faoliyatlarining asosiy 
ko‘rsatkichlarini ommaviy hisobot shaklida matbuotda e’lon qilib tu-
rishga majburdirlar. 
O‘zbekistonning eng yirik sanoat korxonalarining ro‘yhati mak-
roiqtisodiyot va statistika vazirligining statistika Deportamenti 
tomonidan taqdim etildi. Ular faoliyatining asosiy ko‘rsatkichi sifati-
da ular 2000 yili ishlab chiqargan mahsulot (bajargan ishlar, 
ko‘rsatgan mahsulotlar) hajmi olindi. 
Korxona faoliyatining miqiyoslarini aniqlash uchun turli xil in-
dikatorlardan foydalanish mumkin. Shuning uchun yakuniy 
ko‘rsatkich xususiy ko‘rsatkichlarning oddiygina summasidan iborat 
emas, balki bu ko‘rsatkichlarning o‘rtacha arifmetik, xususiy 
ko‘rsatkichlarning ahamiyatini hisobga olgan holda, har tomonlama 
mulohaza qilib chiqarilgan summasidir. quyidagi og’irlik koef-
fitsiyentilari joylangan: 
• ishlab chiqarish hajmi 15 % 
• soliqlarga to‘lashgacha foydaning miqdori 15 % 
• hamma moliyalanish manbalari bo‘yicha kapital qo‘yilmalar 12 
% 
• sanoat ishlab chiqarish xodimlari soni 10 % 
• asosiy fondlar qiymati 10 % 
• mehnatga haq to‘lash fondi 10 % 
• aktivlarning umumiy qiymati 8 % 
• o‘z kapitalining miqdori 7 % 
• uzoq muddatli va qisqa muddatli kreditlar 5 % 
Yakuniy 
reyting 
o‘rni 
Korxonalar-ning 
nomi 
Reytingdagi o‘rni 
Soliqlar 
to‘laguncha 
bo‘lgan foy-
da 
Ishlab 
chiqaish 
bo‘yicha 
Bandlik 
miqdori 
bo‘yicha 
Asosiy 
fondlar 
qiymati 
Aktivlar 
qiymati 
Kapital 
miqdori 
1. 
“Olmaliq TMK” 
OTHJ 
1 
1 
8 
6 
6 
1 
2. 
“Muborak 
neftegaz” 
4 
21 
2 
3 
2 
4 
3. 
Buxoroteks HJ
5 
2 
12 
13 
8 
6 
4. 
Buxoro 
neftni 
qayta 
ish-lash 
zavodi 
2 
24 
4 
2 
1 
3 
5. 
Zarafshon 
– 
6 
42 
3 
6 
3 
2 

---

77 
kyumont HJ 
6. 
O‘zmetkombinat 
HIJ 
8 
3 
13 
12 
10 
35 
7. 
“Shurtan 
neftegaz” 
9 
18 
5 
7 
5 
5 
8. 
“O‘zDaewoo”HJ 
3 
10 
1 
1 
4 
81 
9. 
Toshto‘qima-chi 
OHJ 
7 
4 
24 
20 
13 
7 
10. “Quva-
soysement”XJ 
38 
11 
14 
17 
12 
8 
11. “Kvars”HJ
24 
15 
21 
29 
21 
10 
12. “Qizilqum-
sement” HJ 
12 
16 
22 
24 
16 
24 
13. “Elektr-kimyo 
sano-at” IB 
17 
5 
7 
8 
7 
71 
14. “Bobur”HJ 
14 
6 
28 
37 
35 
13 
15. Andijon 
mahsulot 
16 
32 
15 
15 
18 
37