Ishlab chiqarish iktisodiyoti I

Harakatlantirishning parallel – izchil (aralash
) turi deb detal 
(mahsulot) larni o‘tkazishning shunday turiga aytiladiki, unda 
partiyadagi ayrim detallarga bir vaqtning o‘zida texnologik jarayon-
ning ikki yoki bir necha operatsiyasida ishlov beriladi va hamma 
amallarda ish tanaffuslarsiz, ulushlarsiz boradi.
Partiyaning bir qismiga bir vaqtning o‘zida (parallel) ishlov ber-
ish ayrim detallarning yotib qolishini kamaytiradi va ishlov berish-
ning davomiyligini izchil usuldagi bilan solishtirganda qisqarishiga 
olib keladi. Bu usul ommaviy va yirik seriyali ishlab chiqarishda 
qo‘llaniladi.
Ishlab chiqarish jarayonini tashkil qilishning ratsionallik darajas-

---

83 
ining ko‘rsatkichi bo‘lib ishlab chiqarish siklining davomiyligi va 
uning tuzulmasi xizmat qilishi mumkin. 
Ishlab chiqarish siklining davomiyligi
– bu ishlab chiqarishga 
material kiritishdan tayyor mahsulot chiqarilguncha qadar ketadigan 
vaqt bo‘lagi, ya’ni ishlov berilayotgan mahsulotlarning ishlab 
chiqarishda bo‘lish vaqtidir. Tuzilma esa ishlab chiqarish sikli 
qanday qismlardan iborat ekanligini ko‘rsatadi. 
Ishlab chiqarish siklining davomiyligi o‘z ichiga 
quyidagilarni 
oladi: 
1)
Asosiy vaqtini – T
asos
–materiallarni ishlab chiqarishga 
kiritshdan to mahsulotni yig‘ish va sinashgacha qo‘yilgan texnologik 
jarayonning hamma bosqichlaridagi ishlov berish vaqtni, ya’ni 
texnologik siklni. 
Ba’zi xizmat ko‘rsatish jarayonlarini bajarish (transportirovka qi-
lish, texnik nazorat va hokazolar) vaqtini – T
xizm
. 
2)
Ishlov berilayotgan mahsulotlarning yotib qolishini yuzaga 
keltirgan uzulish vaqtini – T
uzil
. Uzilish yoki tanaffuslar reglament-
langan xodimlarning ish va tashkiliy-texnik sabablar (imlarni yomon 
tashkil qilish, texnik sabablar va boshqalar) ga ko‘ra bo‘ladi. 
Shunday qilib, ishlab chiqarish siklining davomiyligi